«تحریم» سوره ای که هر زن مسلمان باید آن را بخواند

به گزارش خبرگزاری بین المللی قران (ایکنا) از همدان، سوره تحریم با داستانی که بین رسول خدا و بعضی از همسرانش اتفاق افتاد، آغاز می‌شود؛ آن این است که بخاطر حادثه‌ای، پیامبر پاره ای از حلال‌ها را بر خود حرام کرد و بدین سبب در این آیات آن جناب را مورد عتاب قرار می‌دهد که چرا بخاطر رضایت بعضی از همسرانت، حلال خدا را بر خود حرام کردی؟ و در حقیقت و بطوریکه از سیاق بر می‌آید عتاب متوجه همان همسر است و می‌خواهد رسول گرامی را علیه آن همسر یاری کند.
این سوره شامل 4 بخش است؛ 1- اشاره به توطئه برخی از همسران پیامبر(ص) علیه او 2- خطابی به همه مومنان در مورد مراقبت در امر تعلیم و تربیت خانواده و لزوم توبه از گناهان 3- اشاره به جهاد با کفار و منافقان 4- شرح حال دو نفر از زنان صالح و دونفر از زنان ناصالح بعنوان مثال برای مومنان.

شأن نزول آیات 1 تا 5
در شأن نزول این آیات، روایات زیادی در کتب تفسیر و حدیث و تاریخ شیعه و اهل سنت نقل شده که از میان آنها این مشهورتر و مناسب‌تر است: پیامبر(ص) گاه نزد زینب بنت جحش (یکی از همسرانش) می‌رفت. زینب او را نگه می‌داشت و از عسلی که تهیه کرده بود، خدمت پیامبر می‌آورد. این سخن به گوش عایشه رسید و بر او گران آمد. عایشه می‌گوید «من با حفصه(یکی دیگر از همسران پیامبر) قرار گذاشتیم که هرگاه پیامبر نزد یکی از ما آمد بگوییم آیا «صمغ مغافیر» خورده ای؟» (مغافیر صمغی بود که یکی از درختان حجاز به نام عُرفُط تراوش می‌کردو بوی نامناسبی داشت) در حالیکه پیامبر(ص) مقید بود که هرگز بوی نامناسبی از دهان یا لباسش شنیده نشود، بلکه به عکس خوشبو و مرتب باشد.
به همین ترتیب روزی پیامبر نزد حفصه رفت. او این سخن را به پیامبر(ص) گفت. حضرت فرمود «من مغافیر نخورده‌ام بلکه عسلی نزد زینب بنت جحش نوشیده ام و سوگند یاد می‌کنم که دیگر از آن عسل ننوشم، اما این سخن را به کسی مگو، سرانجام آن زن این راز را افشا کرد و بعدها معلوم شد اصل این قضیه توطئه‌ای بوده است. پیامبر(ص) سخت ناراحت شد و این آیات نازل گشت و این ماجرا را چنان پایان داد که دیگر این گونه کارها در درون خانه پیامبرتکرار نشود.
در بعضی از روایات آمده است که پیامبر بعد از این ماجرا یک ماه از همسران خود کناره گیری کرد و حتی شایعه تصمیم آن حضرت در مورد طلاق آنها منشر شد، بطوری که سخت به وحشت افتادند و ازکار خود پشیمان شدند.

مسئله تعلیم و تربیت خانواده در سوره تحریم
از آیه 6 این سوره به خوبی استفاده می‌شود که انسان در قبال همسر و فرزندان خویش مسئولیت سنگینی دارد و موظف است تا آنجا که می‎تواند در تعلیم و تربیت آنها بکوشد، آنها را از گناه بازدارد و به نیکی دعوت کند نه اینکه تنها به تغذیه جسم آنها قناعت کند.
به ویژه در عصر ما که امواج کوبنده فساد در بیرون خانواده ها ببسیار قوی و خطرناک است، برای خنثی کردن آنها از طریق تعلیم و تربیت خانوادگی باید برنامه ریزی اساسی و دقیق‌تری انجام شود.
در حدیثی می خوانیم «هنگامی که این آیه نازل شد، یکی از یاران پیامبر(ص) سوال کرد چگونه خانواده خود را از آتش دوزخ حفظ کنیم؟ حضرت فرمود «آنها را بدانچه خدا دستور داده فرمان دهی و از آنچه که خدا آنها را نهی کرده، نهی کنی. اگر از تو اطاعت کردند، آنها را نگه داشته ای و اگر نافرمانی کردند، آنچه وظیفه ات بوده انجام داده ای.» در روایت دیگری از امیرمومنان(ع) در تفسیر این آیه می‌خوانیم «به خود و خانواده خویش نیکی بیاموزید و آنها را ادب کنید.»
خداوند در آیات پیش به مومنان دستور داد که خود و خانواده اش را از آتش دوزخ نجات دهند و در این آیه، راه نجات از آتش دوزخ را نشان می‌دهد.
نخستین گام برای نجات، توبه از گناه است، توبه ای که از هر نظر خالص باشد و محرک آن، فرمان خدا و ترس از گناه باشد و نه وحشت از آثار اجتماعی و دنیوی آن، توبه‌ای که برای همیشه انسان را از معصیت جدا کند و بازگشتی در آن رخ ندهد. می‌دانیم که حقیقت توبه، ندامت و پشیمانی از گناه است که لازمه آن تصمیم بر ترک آن در آینده است؛ همچنین جبران کاری که جبران پذیر است.
گفتن استغفار نیز بیانگر همین معناست، به این ترتیب ارکان توبه 5 چیز است؛ ترک گناه، پشیمانی، تصمیم بر ترک آن در آینده جبران گذشته و استغفار.
در روایتی می‌خوانیم که یکی از اصحاب پیامبر(ص) پرسید «ای پیامبر خدا توبه خالص چیست؟ فرمود این است که بنده از گناهی که کرده پشیمان شود، پس از خدا عذرخواهی کند و سپس به آن گناه باز نگردد همانطور که شیر دوشیده شده به پستان باز نمی گردد.»
این تعبیر لطیف بیانگر این واقعیت است که توبه نصوح چنان انقلابی در انسان ایجاد می‌کند که راه برگشت به گذشته را به کلی بر او می‌بندد. بسیار دیده می‌شود که از انسان لغزش هایی سر می‌زند که اگر درهای بازگشت به روی بسته شود مأیوشس می شود و برای همیشه از راه می ماند.
از این رو در مکتب تربیتی اسلام، توبه یک اصل تربیتی بسیار با اهمیت است. به همین جهت قرآن از تمام گنهکاران دعوت می‌کند که برای اصلاح خویش و جبران گذشته از این در وارد شوند.
امام سجاد در مناجات تائبین به پیشگاه خدا چنین عرضه می‌دارد «خدای من تو کسی هستی که دری به سوی بخششت به رو بندگان گشوده و نامش را توبه نهاده و فرموده ای به سوی خدا توبه کنید توبی ای خالص؛ پس عذر کسانی که بعد از گشوده شدن این در از ورود به آن غافل شده اند چیست؟»

همسر نوح و همسر لوط؛ دو زن ناصالح
آیه 10به دو همسر پیامبر(ص) که در ماجرای افشای اسرار و آزار آن حضرت دخالت داشتند، هشدار می‌دهد که گمان نکنند همسری پیامبر به تنهایی می‌تواند مانع کیفر آنها باشد؛ همانگونه که رابطه همسران نوح و لوط به خاطر خیانت، از خاندان وحی و نبوت قطع شد و گرفتار عذاب الهی شدند .
همچنین هشداری است به همه مومنان در تمام قشرها که پیوندهای خود با اولیای الهی را در صورت گناه و عصیان، مانع عذاب الهی نپندارند.
خیانت همسران لوط و نوح این بود که با دشمنان همسرانشان همکاری می‌کردند و اسرار خانه ایشان را به دشمن می‌سپردند. البته این دو زن هرگز آلوده به بی عفتی نشدند.

همسر فرعون یکی از برترین زنان بهشت
معروف این است که نام همسر فرعون آسیه و نام پدرش مزاحم بوده است. گفته اند آسیه هنگامی که او معجزه موسی را در مقابل ساحران مشاهده کرد، اعماق قلبش به نور ایمان روشن شد و از همان لحظه به پیامبر خدا ایمان آورد، اما ایمان خود را مکتوم می‌داشت.
هنگامی که فرعون از ایمان او با خبر شد بارها او را نهی کرد ولی این زن با استقامت هرگز تسلیم خواسته فرعون نشد. سرانجام فرعون دستور داد دست و پاهایش را با میخ ها بسته، در زیر آفتاب سوزان قرار دهند و سنگ عظیمی را بر سینه او بیفکنند. هنگامی که آسیه آخرین لحظات خود را می گذراند دعایش این بود: پروردگارا برای من در نزد خود در بهشت خانه ای بسازو مرا از فرون و عمل وی رهایی بخش و از گروه ظالمان (دربار و ملتش) نجات ده.» در روایتی از پیامبر(ص) می‌خوانیم «برترین زنان اهل بهشت چهار نفرن؛ خدیجه دختر خُوَیلد، فاطمه دختر محمد(ص) مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم و همسر فرعون.»

برگرفته از قرآن حکیم، ترجمه آیت الله مشکینی و نفسیر المیزان علامه طباطبائی.