حسینی‌نیک: ممیزی قانونمند شود/ اقتصاد فرهنگ به صفر رسیده است

سیدعباس حسینی‌نیک، مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی در گفت‌وگو با ایکنا پبشنهادهایی را در حوزه کتاب و نشر ارائه کرد و گفت: حوزه فرهنگ هم مانند بقیه حوزه‌ها باید به نظریه‌پردازی و اندیشه‌ورزی در حوزه فرهنگ توجه کند. به عبارتی وزارت ارشاد و دولت باید وظیفه سیاستگذاری و نظارت بر امور اجرایی را داشته باشند؛ نه اینکه فعالیت‌های اداری و اجرایی زیادی مانند مسائل کاغذ، مجوزها، خدمات عمومی در حوزه کتاب، سینما و ... متوجه وزارت ارشاد باشد. مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی هم گویای این است که وزارت ارشاد باید وظیفه اولیه‌اش، نظریه‌پردازی و اندیشه‌ورزی در فرهنگ، سیاستگذاری و نظارت باشد.

حسینی‌نیک ادامه داد: وقتی دولت وارد مسائل اجرایی و تصدی‌گری می‌شود از وظایف اصلی خود دور می‌ماند و این مسئله‌ای است که سال‌هاست در وزارت ارشاد رخ می‌دهد و این وزارتخانه از اشخاص و افرادی که در این سه حوزه توانایی کافی دارند، خالی شده است.

معیارهای ممیزی مشخص نیست

وی در ادامه بیان کرد: یکی از مسائل مهم حوزه فرهنگ ممیزی آثار در حوزه کتاب، مطبوعات، فیلم و موسیقی است. در این راستا باید یک بار برای همیشه موضوع مجوز انتشار آثار فرهنگی قانونمند و هدفمند شود. اینکه برخی آثار در بعضی از دولت‌ها و دوره‌ها آزادند و در برخی دوره‌ها اجازه نشر پیدا نمی‌کنند، موجب سردرگمی و دلزدگی اهالی فرهنگ می‌شود. درواقع باید قانون مشخصی برای این مسئله تنظیم شود تا اهالی فرهنگ بدانند چه چیز‌هایی جنبه سلبی یا ایجابی دارد و اگر در حوزه‌هایی خاص فعالیت کنند مورد تشویق قرار خواهند گرفت.

حسینی‌نیک در ادامه با بیان اینکه ممیزی حتماً جنبه سلبی ندارد و قانونگذار هم به این مسئله توجه داشته است، گفت: قانونگذار مواردی را به عنوان سلبی و ایجابی بیان کرده که متأسفانه موارد ایجابی بدون توجه قرار گرفته و موارد سلبی نیز مشخص نیست. از طرفی هم این مسائل در برنامه‌های وزیر ارشاد دولت سیزدهم مشخص نشده است. در حالی که این حوزه بسیار مهم است و نباید در آن افراط و تفریط باشد. 

وی با تأکید بر تنظیم منشور و آیین‌نامه‌ای برای مشخص شدن مسائل پیرامون ممیزی بیان کرد: همه باید بدانند که موارد ممنوع چیست و اگر هم ممنوع است، اعلام کنند برای جنبه واخواهی یا تجدیدنظر درباره آن به کجا مراجعه کنند. همه این مباحث نیاز‌مند تدابیر حقوقی دقیقی است و اگر پیش‌بینی شود مانع از اختلافات آینده خواهد شد.

مدیران انگیزه‌های اقتصادی دارند

مدیر انتشارات مجد مسئله مهم دیگر در حوزه فرهنگ را واسپاری امور فرهنگی و هنری دانست و بیان کرد: همچنانکه دولت باید سیاستگذاری و نظارت کند، باید امور اجرایی و تصدی‌گری در حوزه فرهنگ را به صورت واقعی به اهالی فرهنگ واسپاری کند. در دولت یازدهم و دوازدهم آمدند که به عبارتی کلید فرهنگ را به اهلش بسپارند. اما امروز وقتی به هشت سال پیش نگاه می‌کنیم در این حوزه به شدت عقبتریم. یعنی تصدی‌گری دولت در حوزه فرهنگ بیشتر نمایان است و نه تنها کم نشده، بلکه زیاد هم شده است. 

حسینی‌نیک تصریح کرد: چرا اجازه واسپاری و فعالیت به تشکل‌های فرهنگی که از دولت مجوز گرفته‌اند داده نمی‌شود؟ حتی مسئولان آنها باید به تأیید وزارت ارشاد انتخاب می‌شود. البته این مسائل فقط مربوط به حوزه فرهنگ نیست و در همه بخش‌ها دیده می‌شود و امور اجرایی به بخش خصوصی واگذار نشده است. یکی از دلایل هم این است که مدیران دولتی انگیزه‌های اقتصادی دارند و حاضر نیستند به قانون واسپاری عمل کنند و در مقابل آن مقاومت می‌کنند. اگر وزارت ارشاد دولت سیزدهم می‌خواهد در پایان چهار سال با تحول و پیشرفت مواجه شود، باید موضوع واسپاری امور به تشکل‌های فرهنگی را جدی بگیرد و از امکانات موجود استفاده کند.

وی ادامه داد: سابق بر این شورای راهبردی در وزارت ارشاد وجود داشته است و پیشنهادم این است که وزیر ارشاد در هر معاونت شورای راهبردی پیش‌بینی کرده و از افراد باسواد و باتجربه حوزه فرهنگ بدون درنظر گرفتن جناح‌بندی‌های گوناگون استفاده کند. همچنین دیدگاه‌های کارشناسانه در این شورا‌ها مورد توجه قرار گیرد. 

اقتصاد فرهنگ به صفر رسیده است

حسینی‌نیک در ادامه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه اولین اقدام عاجل وزیر ارشاد در حوزه فرهنگ باید توجه به چه مسائلی باشد، تصریح کرد: شاید اولین کاری که لازم است برای هر حوزه‌ای انجام شود، تضمین حیات آن است. امروز استخوان‌های حوزه فرهنگ و نشر در گیرودار مسائل حاصل از شیوع ویروس کرونا و مسائل اقتصادی خرد شده و از حوزه فرهنگ چیزی باقی نمانده است. درست است که بخش‌های مختلف اقتصادی جامعه لطمه دیده‌اند اما حوزه فرهنگ که اقتصادش نیز سابق بر این ضعیف بوده، اکنون به صفر رسیده است. طی دو سال گذشته سینماها، کنسرت‌ها، کتابفروشی‌ها مدت‌ها تعطیل شده‌اند. در این عرصه وقتی کتابفروشی تعطیل می‌شود، یعنی انتشارات، شرکت‌های پخش و ... هم تعطیل می‌شوند و به تبع آن ادامه این مسئله باعث بیکار شدن نویسندگان و مترجمان خواهد شد.

وی بیان کرد: اولین کاری که باید به صورت عاجل انجام شود این است که کمک‌های اقتصادی مؤثر و دقیق و نه پاشیدن پول بدون هدف در جامعه فرهنگی انجام شود. قبلاً هم این گونه حاتم‌بخشی‌ها و ارائه یارانه‌ها و ... مسکن بوده است. این مسئله ممکن است در کوتاه‌مدت مؤثر باشد. اما در بلندمدت نتیجه عکس خواهد داشت و اهالی فرهنگ را از فعالیت بازمی‌دارد و یا ایجاد توقع کرده و باعث می‌شود در آینده کاری نکرده و وجوهی دریافت کنند. بنابراین کمک به اقتصاد فرهنگ باید هوشمندانه باشد که نیازمند تصمیمات و برنامه‌های راهبردی است.

مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی با بیان اینکه کاغذ مسئله حیاتی نشر است، گفت: نبود کاغذ یا افزایش قیمت آن باعث کاهش تیراژ کتاب‌ها خواهد شد و با کم‌کار شدن نویسندگان و مترجمان، کار جدید خلق نخواهد شد و زایش فرهنگی متوقف می‌شود. از این رو دولت باید فکری به حال اقتصاد فرهنگ کند تا حیات این حوزه تضمین شود و یا در شرایط متعادلی نگه داشته شود و پس از آن به این فکر بیفتیم که آثار جدید در بخش‌های گوناگون خلق کنیم. چند سالی است که نه کتاب خیلی مهم و نه فیلم‌های مؤثری ساخته شده و نه در موسیقی کار‌های خلاقانه‌ای را شاهد هستیم که همه اینها نشان از ضعف اقتصاد فرهنگ دارد. شرایط موجود برای اهالی فرهنگ بغرنج است و اولویت یک دولت باید این باشد که شرایط اقتصادی، برای اهالی فرهنگ آسانتر شود.

گفت‌وگو از سمیه قربانی