پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای:
رسانه همراه با طاغوت اقتصادی، رسانه دینی نیست/ استفاده از ظرفیت رسانه‌ای مناسک شیعی
محمدجواد استادی، پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای تاکید کرد: رسانه تراز قرآنی، رسانه‌ای است که حق‌جو باشد، با طاغوت مبارزه کند، خبر دروغ ندهد و دفاع از ارزش‌ها را به هر قیمتی دنبال کند.
به گزارش ایکنا، محمدجواد استادی، پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای، شامگاه اول مهرماه در نشست «قرآن و رسانه تراز دینی» که به صورت مجازی برگزار شد، در ابتدای سخنانش گفت: ما درباره انسان گفت‌وگو می‌کنیم و انسان موجودی است با نیازهای مختلف؛ در طول تاریخ این نیازها کیفی‌تر و از اولیه به ثانویه تبدیل شده است؛ در دوره جدید اجتماع گذشته به جامعه تبدیل و نیازهای انسان هم پیچیده‌تر شده و برای رفع این نیازها نیازمند برقرای ارتباط با دیگران هستیم.وی با بیان اینکه در رسانه‌های سنتی، ارتباط چهره به چهره بوده است ولی رسانه مدرن، چندبعدی و متنوع شده است، افزود: همزمان با توسعه فناوری رسانه‌ها هم به عنوان ابزار، بیشترین استفاده را از تکنولوژی برده‌اند تا ارتباط میان انسان‌ها را تسهیل و تسریع کنند.
استادی در پاسخ به این پرسش که تفاوت رسانه در جهان غرب با رسانه در زیست‌جهان اسلامی چیست؟ گفت: وقتی رنسانس در غرب ایجاد و دیدگاه‌های انسان‌محور شکل گرفت حوزه‌های دین‌اندیشی تحت تاثیر قرار گرفت و با انسان‌محوری، منافع انسان مادی مهمترین اولویت غرب شد. طبیعتا ابزارهای رسانه‌ای هم از دین تهی شدند.
رسانه دینی خبر کذب نمی‌دهد
وی اضافه کرد: البته الهیات مسیحی برای جبران آن تلاش کرد تا پیوندی با رسانه برقرار کند ولی در نهایت رسانه هم کارکرد ابزارگرایانه یافت تا بتواند نگاه اومانیستی را تحقق بخشد. ولی در نگاه اسلامی، زیست انسانی، متعالی و دینی است و دال مرکزی، انسان‌محوری نیست و در جهان اسلام، قرآن و سنت برای تمامی عرصه‌های زندگی ما برنامه و دستورالعمل ارائه کرده است.
پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای، تصریح کرد: تفاوت رسانه در نگاه اسلامی با غربی در غایت، محتوا و حتی فرم آن است یعنی رسانه غربی به دنبال تامین منافع حداکثری انسان مادی است ولی رسانه اسلامی باید دنبال تامین منافع عموم مردم در چارچوب سعادت آخرت باشد؛ مثلا کذب و دروغ در رسانه‌های غربی در صورتی که غایت و منافع آنان را تامین کند مشروع است و حتی الهیات مسیحی هم ممکن است این نگاه را بپذیرد ولی اخلاق برآمده از دین اسلام دروغ و کذب را برای تامین منافع جایز نمی‌داند.
استادی اظهار کرد: رسانه گرچه یک ابزار است و الزاما انتقال پیام را بر عهده دارد ولی ما گاهی یک فرم برای رسانه داریم و گاهی یک محتوا و هر دو هم مهم است؛ تاکید بنده این است که قالب و فرم رسانه‌ای خودش معناساز است و در تفاوت بین رسانه در غرب و اسلام هم باید به این نکته توجه کنیم.
این کارشناس رسانه و استاد دانشگاه اضافه کرد: یکی از کارهای لازم فراوری کردن محتوای دینی برای انتقال از طریق رسانه است؛ کما اینکه قدرت‌های استکباری هم رسانه را ایجاد می‌کنند تا از آن برای تامین منافع خود بهره ببرند.
وی با اشاره به رسانه تراز دینی، افزود: ما وقتی در اتمسفر انقلاب اسلامی هستیم و الگویی را مطرح کرده و دنبال صدور آن هستیم طبیعتا باید بهترین الگوی رسانه‌ای را تولید کنیم؛ رسانه تراز دینی رسانه‌ای است که در نشر و تولید محتوا و قابلیت ارتباط با مخاطب، در فرم و در فرایندهای تولید محتوا متناسب با بهترین استانداردهای رسانه‌ای فغالیت کند.
عرضه غیر مستقیم معارف دینی در رسانه
استادی گفت: ما در رسانه دنبال جذابیت هستیم، دنبال این نیستیم که صرفا در برابر رسانه‌های برتر دنیا سخن از محتوای برتر بگوییم بلکه درصدد این هستیم که بهترین محتوای دینی یعنی قرآن و روایات را در قالب‌های جهان‌شمول رسانه‌ای به بشریت عرضه کنیم. باید مفاهیم دینی فراوری و به روز شود تا بتواند طیف‌های وسیعی از مخاطب را در بربگیرد.
وی با بیان اینکه الان رسانه تراز دینی نداریم زیرا مطالب دینی را مستقیم و بدون فراوری منتقل می‌کنند، تصریح کرد: محتوای دینی نباید به صورت مستقیم در رسانه عرضه شود بلکه باید متناسب با ذائقه مخاطب امروز فراوری شود؛ امروز شبکه‌های اجتماعی از رسانه‌های مهم هستند ولی چقدر توانسته‌ایم محتوای دینی را در این شبکه‌ها در معرض مخاطب جهانی قرار دهیم؟ پس رسانه تراز رسانه‌ای است که هم در فرم و هم ابزار و هم تولید محتوا به مرتبه استاندارد برسد.
استادی اظهار کرد: قرآن خودش یک رسانه بسیار قدرتمند و جدی‌ترین و قدیمی‌ترین رسانه معتبر است؛ این رسانه هم در فرم و هم در محتوا بی نظیر است؛ مقالات متعدد نوشته شده که قرآن کریم ساختارهای رسانه‌ای بسیار جدی را رعایت کرده است و یکی از وجوه اعجاز آن همین مسئله است.
استادی اظهار کرد: حجت‌الاسلام سیدکاظم علوی، فارغ‌التحصیل رشته سینماست؛ وی پایان‌نامه خود را با موضوع دکوپاژهای قرآنی نوشته است و نشان می‌دهد ساختارهای پیچیده رسانه‌ای از چندین قرن قبل در قرآن وجود دارد و معتقدم که دانشجویان باید در این زمینه تحقیق و مطالعه داشته باشند.
رسانه دینی حق‌جو است
پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای، افزود: ما می‌توانیم اصولی را از قرآن برای ملاک‌های رسانه تراز دینی استخراج کنیم؛ یک بحث محتواست یعنی هر چیزی که می‌خواهیم تولید کنیم باید منطبق بر قرآن و روایات باشد ولی اگر رسانه‌ای می‌خواهد قرآنی باشد چند ویژگی باید داشته باشد؛ اول اینکه رسانه باید حق‌جو باشد؛ حق‌جویی در آیات متعدد قرآنی مورد تاکید است.
وی ادامه داد: در تعبیر، نزل الکتاب بالحق تاکید شده که این کتاب به حق نازل شده است؛ یکی از خطوط قرمز رسانه تراز دینی، حق‌جویی است و رسانه‌ای که از این مسئله عدول کرد قرآنی نیست در حالی که در غرب، منافع انسان ملاک حق است. چرا این مسئله در سیاستگذاری‌های رسانه‌ای در ایران رخ نداده است زیرا مبنای عملکردهای رسانه‌ای، مبانی غربی و نه تفکر دینی خودمان بوده است.
استادی افزود: استاد محمدرضا حکیمی معتقد است که زیست متعالی وقتی ایجاد می‌شود که سه طاغوت نابود شود؛ طاغوت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی؛ بنابراین مبارزه با طاغوت یکی دیگر از ویژگی‌های رسانه تراز دینی است که در آیات قرآن از جمله آیه 17 زمر هم مورد اشاره قرار گرفته است؛ رسانه‌های وابسته به قدرت و ثروت طبیعتا نمی‌توانند با طاغوت مبارزه کنند و مع الاسف برخی رسانه‌های ما نه تنها با طاغوت اقتصادی در کشور مبارزه ندارند که کمک آن هم هستند و در راستای آن کار می‌کنند.
دفاع از ارزش‌ها و مبارزه با طاغوت
استادی بیان کرد: نکته دیگر در رسانه دینی دفاع از ارزش‌هاست ولو اگر جان انسان در خطر بیفتد؛ آیه 39 احزاب با صراحت این مسئله را بیان کرده است؛ همچنین صداقت از دیگر ویژگی‌های رسانه تراز قرآنی است؛ پیام امانت در دست خبرنگار است و باید با نهایت امانتداری آن را به مخاطب منتقل کند؛ عرض شد که قرآن برترین رسانه است گه به صورت امانت در اختیار پیامبر(ص) قرار گرفت و ایشان به مردم منتقل کردند. این تکلیف ما را روشن می‌کند.
وی افزود: به دلیل اینکه ما در فضای رسانه عمدتا ابزارها و الگوهای رسانه‌ای وارداتی داریم، ابزارهای رسانه‌ای بر ما غالب است و نتوانسته‌ایم محتوای برتر را غلبه دهیم؛ البته در شرایط نابرابری رسانه‌ای حق نداریم از همان روش‌های رسانه‌های غیردینی بهره ببریم کما اینکه ائمه(ع) هم در هر شرایطی تکلیف خود را عمل می‌کردند.
ظرفیت رسانه‌ای مناسک شیعی
وی ادامه داد: نهادهای انقلابی و دانشگاه‌هایی مانند امام صادق(ع) و باقرالعلوم(ع) اساسا برای این تشکیل شدند که در عرصه‌های اختصاصی نظام اسلامی تولید نظریه و الگو و مدل بکنند و افراد را تربیت کنند تا به مرور غلبه رسانه‌ای واژگونه شود.
استادی در پایان گفت: مناسک شیعی جزء مهمترین ظرفیت‌های رسانه‌ای هستند که استفاده لازم را نمی‌بریم؛ مثلا ظرفیت رسانه‌ای حاج قاسم بی نظیر بود و همه طیف‌های جامعه در تشییع ایشان حضور یافتند.
