حجاب؛ بایدها و نبایدهای اجرایی

هادی زینی ملک‌آباد، مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه حجاب و عفاف به مانند بسیاری از پدیده‌های اجتماعی برداشت‌های مختلفی را بر می‌تابد، گفت: در زمینه عفاف و حجاب سرمایه‌گذاری فراوانی از جهت هزینه‌های مادی و معنوی صورت می‌گیرد، اما عدم توجه به حجاب به عنوان یک هنجار که نشانگر یک فرایند است از یک سو و نیز ادراک نادرست از این فرایند سبب شده است اقدامات صورت گرفته در زمینه حجاب نتایج مورد انتظار و پیش‌بینی شده را برآورد نسازد.

زینی تصریح کرد: آسیب‌شناسی حجاب صرفاً در مرحله عملی و اجرایی و در قالب مقررات ناظر بر نظم اجتماعی نشان می‌دهد که حجاب به خوبی ادراک نشده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به اینکه بلوغ یک هنجار و عمل مانند حجاب پس از گذار از مرحله بینش (شناخت) و گرایش (تمایل) در یک سیر منطقی در مرحله عمل ظاهر می‌شود، اظهار کرد: انحراف مسیر هنجار حجاب با تلقین و تحمیل یعنی نادیده گرفتن فلسفه تعلیمی و تربیتی حجاب و بر هم زدن مثلث بینش، گرایش و عمل.

زینی با تأکید بر اینکه موضوع حجاب باید در دو نظام مورد بررسی قرار گیرد، افزود: در نظام وضع قوانین و مقررات، هر نهاد، سازمان و دولتی می‌تواند به مثابه سایر قوانین، برای نظم اجتماعی قوانینی را وضع کند و از این رو حجاب به عنوان یک قانون اداری و سازمانی نهادینه شود. در نظام قوانین و مقررات تمایل مخاطب چندان مورد توجه نیست؛ ذات عموماً تحمیلی مقررات و قوانین نشان دهنده اولویت نظم اجتماعی است. در نظام ناظر بر قوانین در نبود مقررات سرپیچی فرد نیز دیده می‌شود، اما در نظام تربیتی، فرایند از بینش تا عمل برای هنجار سازی لازم است.

وی ادامه داد: در نظام تربیتی حجاب باید با گذر از بینش و تمایل (گرایش) در عمل ظاهر شود چنین عملی پایدار خواهد بود و به عملی خودکار شده تبدیل می‌شود. کارگزاران و مدیران فرهنگی در زمینه تبلیغ، ترویج و هنجارسازی حجاب باید نوع نظام مورد نظر را مشخص کنند و در هر نظامی تصمیم‌سازی متناسب گرفته شود و مخاطبان نیز به این تصمیم‌سازی آگاه باشند و بدانند که در نظام ناظر بر مقررات و قانون مخاطب هستند یا در نظام تربیتی مخاطب قرار گرفته‌اند.

زینی با بیان اینکه در حال حاضر به نظر نه بسیاری از تصمیم‌گیران این دو نظام را تفکیک می‌کنند و نه مخاطب ادراک درستی از این دو نظام دارد، افزود: نظام ناظر بر قانون نتایج فوری در پی دارد و شاید از این جهت در جامعه بیشتر مورد اقبال قرار گرفته است اما نظام تربیتی، فرایند محور، تدریجی، دیربازده اما پایدار است و در صورت اجرای درست، هنجار سازی عمیق به دنبال دارد.

این دکترای الهیات اظهار کرد: در مقایسه این دو نظام، عفاف در نظام تربیتیِ حجاب معنادار است؛ زیرا عفاف، ماهیتاً تبار بینشی و گرایشی دارد. مخاطبانی که در نظام تربیتی و خانوادگی همراه عفاف و حیاء رشد یافته‌اند پذیرش بیشتری نسبت به حجاب دارند از این رو نظام مقرراتی حجاب را نیز با استقبال می‌پذیرند؛ به عبارت دیگر حجاب تربیتی ریشه در عفاف دارد

وی در پایان خاطرنشان کرد: همین ارتباط نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری بر حجاب در نظام تربیتی اولویت دارد؛ زیرا اولاً خاستگاه فرهنگی و قابلیت ایجاد تغییرات پایدار دارد و ثانیاً نظام وضع مقررات را تسهیل می‌کند و از بسیاری از هزینه‌های ضمانت اجرای وضع قوانین می‌کاهد؛ زیرا مخاطب آگاهانه خواستار چنین مقرراتی است.