سیره پر مهر رسول الله(ص) و رسم مسلمانی ما

هفده ربیع‌الاول، سالروز ولادت پیامبر رحمت، حضرت محمد(ص) و روز اخلاق و مهرورزی است. اخلاقِ خوش و مهر و مهربانی گوهر گمگشته این روزهاست. مگرنه اینکه پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) بود و برای مکارم اخلاق و رحمتی برای عالمیان مبعوث شد؟ پس چرا این سیره نبوی گاهی در میان مسلمانان به فراموشی سپرده می‌شود.

پیامبری که حتی با دشمنان قسم خورده خود، با کسی که شکمبه اٌشتر بر سر مبارکش فرو می‌ریخت با عطفوت و شفقت رفتار می‌کرد. حقیقتاً سیره پر مهر پیامبر اسلام(ص) حلقه مفقوده سبک زندگی ماست. هیچ معروفی با خشونت و خشم انجام نخواهد شد و هیچ منکری هم با این شیوه از میان نخواهد رفت.

باید به سیره پیامبر نسبت به رفتار با مردمان از جمله زنان و دختران جامعه نگاهی از نو کرد و بر آن اساس با توجه به ظرف زمان به آنها عمل کرد و به هرطریق و هر زبان آنها را گسترش داد.

پیامبری که حتی حقوق انسانی دشمنان خود را زیر پا نمی‌گذاشت که نقل شده در جنگ خیبر که در سال هفتم هجرت رخ داد، پس از پیروزی سپاه اسلام بر سپاه کفر، جمعی از یهودیان به اسارت سپاه اسلام درآمدند، یکی از اسیران، صفیه دختر حی بن اخطب (دانشمند سرشناس یهود) بود. بلال حبشی، صفیه را به همراه زنی دیگر به اسارت گرفت و آنها را به حضور پیامبر(ص) آورد، ولی هنگام آوردن آنها اصول اخلاقی را رعایت نکرد، و آنها را از کنار جنازه‌های کشته شدگان یهود حرکت داد، صفیه وقتی که پیکرهای پاره پاره یهودیان را دید بسیار ناراحت شد و صورتش را خراشید و خاک بر سر خود ریخت و بسیار گریه کرد. هنگامی که بلال آنها را نزد پیامبر(ص) آورد، پیامبر(ص) از صفیه پرسیدند: «چرا صورتت را خراشیده‌ای و این گونه خاک آلود و افسرده هستی؟!» صفیه ماجرای عبورش از کنارجنازه‌ها را بیان کرد، رسول اکرم(ص) از رفتار غیر انسانی و خلاف اخلاق اسلامی بلال حبشی ناراحت شده و بلال را سرزنش کرده و فرمودند: «انزعت منک الرحمة یا بلال حیث تمر بامراتین علی قتلی رجالهما؛ ای بلال! آیا مهر و محبت و عاطفه از وجود تو رخت بربسته که آنها را از کنار کشته شدگانشان عبور می‌دهی؟! چرا بی‌رحمی کردی؟»

سلوک اخلاقی پیامبر(ص) اینگونه بود و تا این حد حتی نسبت دشمنان رفتار می‌کردند. حال باید دید که چقدر رفتار ما شباهت به پیامبر رحمت دارد. از نظر  قرآن کریم هم یکی از رموز اصلی گسترش اسلام و گرایش شدید همگانی به سوی پیامبر(ص)، همان اخلاق نیکو و رفتار کریمانه حضرت رسول(ص) بوده است همانطور که در آیه 159 سوره آل عمران خداوند می‌فرماید:« فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ؛ به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند، پس از (بدیِ) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و (برای دلجویی آنها) در کارِ (جنگ) با آنها مشورت نما، لیکن آنچه تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده، که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند دوست دارد.»

خداوند متعال پیامبر(ص) را در آیه 21 سوره احزاب بهترین الگو معرفی کرده است که در این آیه مبارکه آمده است: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا؛ قطعا رسول خدا برای شما سرمشقى نيكوست و براى کسی كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مى ‏كند» قطعاً اگر الگوی عملی مسلمانان رفتار پیامبر(ص) باشد بسیاری از مشکلات قابل حل است زیرا مهربانی کلید بسیاری از مشکلات است.

حرکات، رفتار، سکوت و سخن، جنگ و صلح پیامبر(ص) همه و همه درس زندگی و راهگشای است. باید دید پیامبر(ص) چه کرد که در کمترین زمان، بیشترین و بزرگترین و آرمانی‌ترین انسان‌ها را ساخت و با عظمت‌ترین تأثیر تاریخی خلقت انسان را بر جای گذاشت و دور افتاده ترین انسان‌ها را به قله رفیع انسانیت و انسانیات اخلاقی و کرامات انسانی بالا برد و از آنان چهره‌هایی ابدی ساخت.

انسان هنگامی به مقام انسانیت دست پیدا می‌کند که در بُعد اجتماعی نسبت به انسان‌ها مهرورز و نوع دوست باشد. تنها دغدغه خود را نداشته و در رابطه با جامعه و مردم اندیشه کند. دل مشغولی او اکرام و احترام به همه انسان‌هاست. مشکلات و دردهای اجتماعی و مردم هر انسانی را بی‌تاب می‌کند از همین روی سر در گریبان غفلت و انزوا فرو نمی‌برد زیرا خود را عضو یک جامعه می‌داند و نگران آینده و مشکلات مردم است. از رسول خدا(ص) نقل شده است که: «مثل المُؤمنینَ فی توا ددهـم و تراجُمِهِم کَمَثَلِ الجسد اذا اشتکی بعضٌ تداعی له سائر اعـضائِهِ بالحمِّی والسِّهـرِ. مثل مؤمنان در دوستی و رحمت به یکدیگر مثل یک اندام است که اگر عضوی از آن به درد آید با تب و بی‌خوابی با او همدردی می‌کنند.» همان بیت معروفی که سعدی علیه‌الرحمه می‌فرماید«بنی آدم اعضای یک پیکرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند /چو عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار/ تو کز محنت دیگران بی غمی/ نـشاید که نامت نهند آدمی»

از دیگر ویژگی‌های رسول گرامی اسلام(ص)، رحمت عام و فراگیر نسبت به تمام اهل عالم است. همانطور که در قرآن کریم آمده است «وَما أرْسَلْناکَ إلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ؛ و تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.» این رحمت تنها به مسلمانان یا مومنان اختصاص نیافته است  به کل بشریت و جهان مربوط است و این نکته دیگری است که همگان باید به آن توجه کنند و از آن درس بگیریم.

سخن‌ها در رابطه با مهربانی و عطوفت پیامبر بسیار است و می‌توان پیرامون آن سطرهای بسیار نوشت و ارجاعات بسیار کرد اما همه موضوعات به این اشاره می‌کند که پیروزی از آن کسانی است که به قلب‌ها ورود می‌کنند. اگر با اخلاق و مهربانی نتوان به قلب‌ها نفوذ کرد با هیچ وسیله دیگری نمی‌توان. مهرورزی تا زمانی که چرخ روزگار می‌گردد، کارکرد دارد و هرگز نباید از آن غافل شد و غفلت از آن پشیمانی‌های بسیاری را در پی دارد.