لزوم مدیریت فردی و اجتماعی در نبرد با رسانه‌های مدیریت‌ناپذیر
پژوهشگر تربیت رسانه‌ای درباره مسئله فیلترینگ گفت: به جای اینکه روی رسانه‌هایی تمرکز کنیم که روزبهروز مدیریت‌ناپذیرتر می‌شوند، باید روی مدیریت فردی و اجتماعی وقت بگذاریم که تربیت رسانه در ساحت فردی و رسانه‌ای یکی از این ابعاد است.
حسین حق‌پناه، کارشناس ارشد مطالعات جوانان و معاون بخش نوجوان مؤسسه تبیان در گفت‌وگو با ایکنا درباره مسئله فیلترینگ و صیانت از خانواده به ویژه فرزندان گفت: اگر بخواهیم مسئله فیلترینگ را با نگاه به فضای خانواده‌ها به ویژه تمرکز روی کودک و نوجوان درنظر بگیریم، باید به این دقت کنیم که ایجاد ممنوعیت حتماً یک راه‌حل از مجموعه راه‌حل‌های مواجهه با محتوای ناسالم و دسترسی‌های ناامن است. اما این راه‌حل موقتی و حداقلی است، چون در فرصتی که ما فیلتر یا ممنوع می‌کنیم یک فرصت طلایی و کوتاه آموزش و ترویج و فرهنگسازی داریم که در آن فرصت کاربران به ویژه خانواده‌ها اعم از والدین، معلمان و مربیان خودشان به ضرورت خودکنترلی، نظارت و محدودیت پی ببرند و خودشان مختارانه و انتخابگرانه این محدودیت‌ها و نظارت‌ها را اعمال کنند.
وی افزود: آنچه پس از حدود سی سال از گسترش فضای مجازی در میان عموم مردم می‌بینیم - چون از ابتدای دهه ۷۰ اینترنت را در دانشگاه‌ها از دهه ۸۰ در فضای خانگی، شرکتی و ... داشتیم - کماکان فیلترینگ به عنوان راه‌حل اصلی استفاده می‌شود و هنوز که هنوز است، احساس ضرورت آموزش و ترویج کمتر وجود دارد و نتیجه‌اش نیز این شده است که هم مخاطب و هم کاربر به ویژه با رشد پرشتاب فناوری‌های جدید دیجیتال از محدودیت گریزان و بیزار شده و هم ابزار‌های محدودکننده ناکارامد شده‌اند.
توهم انتخابگری مخاطب
حق‌پناه ادامه داد: برداشتی که ما از اینترنت و فضای مجازی داریم و پیش‌بینی می‌کنیم، این است که این ابزار‌ها ناکارآمدتر هم خواهند شد. بنابراین مهمترین اتفاقی که می‌افتد این است که بچه‌ها به راحتی به سایت‌های غیرمجاز و محتوا‌های ناسالم دسترسی پیدا می‌کنند. چون دسترسی به هر محتوایی را حق مسلم خود می‌دانند و ضرورت و علت آن محدودیت‌ها را هم چندان درک نمی‌کنند. در چنین شرایطی که اتفاقاً آن پلتفرم‌ها و شرکت‌هایی که در فضای مجازی قدرت شبکه‌ای دارند و پلتفرم‌های اصلی و مالکیت داده‌ها را در اختیار دارند، امکان محدودسازی و فیلترینگ هوشمند را پدید آورده‌اند. به این معنا که با استفاده از انواع ابزار‌ها محتوا‌های خاصی را به مخاطبان خود عرضه و برخی از هشتگ‌ها را حذف می‌کنند و تحت عنوان قوانین آزادی بیان برخی از محتوا‌های مستهجن را در دسترس قرار می‌دهند و بسیاری محتوا‌های مفید و آموزشی را به اشکال مختلف از دسترس دور نگه می‌دارند؛ از این رو یک نوع توهم انتخابگری در مخاطب خود پدید می‌آورند.
وی تصریح کرد: مخاطب پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام و ... تصور می‌کند، وارد دنیای آزاد اطلاعات می‌شود. در حالی که فیلترینگ هوشمند و حبابی که با انواع و اقسام ابزار‌های تنظیم‌گرانه و فناورانه انجام می‌شود، او را به سمت گونه‌های خاصی از محتوا‌های اروتیک و مبتذل و سطحی سوق می‌دهد.
تقویت قدرت حکمرانی فضای مجازی در ایران
حق‌پناه در ادامه راه‌حل را تقویت قدرت حکمرانی فضای مجازی در ایران دانست و افزود: این موضوع باید با تمرکز بر قوی شدن در لبه فناوری‌های دیجیتال، زیرساخت‌های فضای مجازی، ابزار‌های تنظیم گری نرم و اجتماعی و در نهایت محتوا صورت گیرد. در واقع به جای تمرکز روی تولید محتوای جذاب و سالم باید روی همه لایه‌های شبکه ملی اطلاعات و فناوری‌های دیجیتال متمرکز شویم. این مسئله باید یک نگاه آینده‌نگرانه باشد. اگر ابزار‌هایی را هم برای تنظیم‌گری و هم محدودیت می‌خواهیم به کار بگیریم، باید ببینیم با توجه به آنچه از اینترنت اشیا و واقعیت‌های ترکیبی و مجازی و اینترنت ماهواره‌ای و ... پیش‌بینی می‌شود، این ابزار‌های محدودکننده کارآمد خواهند بود؟!
تربیت رسانه‌ای را جدی بگیریم
این پژوهشگر تربیت رسانه‌ای تأکید کرد: باید تلاش کنیم در فناوری‌های پیش رو و آینده یک فضای فناورانه علمی و دانش‌بنیان ایجاد کنیم و به آن‌ها بپردازیم. همچنین تا آموزش و تربیت را جدی نگیریم، مسئله حل نخواهد شد.
وی با بیان اینکه رسانه‌های جدید روزبهروز و عامدانه مدیریت‌ناپذیرتر طراحی می‌شوند، تصریح کرد: به دلیل اینکه اقتصاد توجه، شکل‌دهنده سپهر فضای دیجیتال و فضای مجازی جدید است و در این فضا هر چقدر فرد بیشتر وقت بگذارد و توجه‌اش به محتوا‌های رسانه‌ای جلب شود، سودآوری بیشتری خواهد داشت؛ بنابراین شرکت‌های بزرگ و پلتفرم‌های مهم بیش از هر چیز جلب توجه و اعتیاد مخاطب و وابستگی او به ابزار‌ها و پلتفرم‌ها و محتوا‌های جذاب و نه فقط آموزنده و کارآمد در اولویت خواهد بود.
حق‌پناه یادآور شد: به جای اینکه روی رسانه‌هایی تمرکز کنیم که روزبهروز مدیریت‌ناپذیرتر می‌شوند، باید روی مدیریت فردی و اجتماعی وقت بگذاریم که تربیت رسانه در ساحت فردی و رسانه‌ای یکی از این ابعاد است. همچنین باید توجه کنیم که خانواده‌ها و کاربران توانمند شوند و تا وقتی خانواده، معلم و مربی این ضرورت و نبرد نابرابر را درک نکند، احساس ضرورت نمی‌کند که کودک و نوجوان را در مواجهه با فضای مجازی صیانت کند و اگر پشتوانه اجتماعی و جمهور مردم از این تصمیمات حاکمیتی و این نگاه‌ها حمایت نکند هر ابزار تنظیم‌گری و محدودسازی عمر چندانی نخواهد داشت.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
انتهای پیام
