مشکور: مردم مهمترین اصل در مستندسازی هستند + صوت و تیزر

جایزه شهید آوینی تا چند سال قبل در قالب رویدادی مجزا برگزار می‌شد اما عمدتا این اتفاق از تماشاگر لازم بهره‌مند نبود. ادغام این جایزه با جشنواره سینماحقیقت این موقعیتی را به وجود آورد تا آثار این بخش بیشتر دیده شوند. در این راستا در خبرگزاری ایکنا با برخی از سینماگران این بخش گفت‌و‌گو کرده‌ایم. گفت‌و‌گوی پایانی، مصاحبه‌ای با احسان مشکور کارگردان مستند «ردی از یک مرد» انجام داده‌ایم که در ادامه با آن همراه می‌شویم.

ایکنا - مستند «ردی از یک مرد» بر پایه چه طرح و ایده‌ای شکل گرفت. این کار چه بخش‌هایی از زندگی سردار سلیمانی را در برگرفته است؟

من با شهید سلیمانی آشنایی داشتم و در زمان حیاتشان نیز با ایشان از نزدیک در ارتباط بودم. پیش از «ردی از یک مرد» مستند دیگری با نام «خاطرات بادیه» را هم درباره سردار سلیمانی ساخته بودم که کاری نظامی بود و به فرماندهی حاج قاسم در جنگ اشاره داشت. برای پرداختن به قهرمانان ملی هراندازه زمان پیش رود امکان ساخت آثار، بهتر بیشتر فراهم می‌آید چون گذر زمان این اجازه را می‌دهد تا آثار تولیدی به لحاظ تفکری از غنای بیشتری بهرمند باشند.

برای ساخت این مجموعه به روستای «قنات ملک» زادگاه شهید سلیمانی سفر کردم. رفتنم به این روستا باعث شد با مردمی حرف بزنم که از کودکی شهید سلیمانی را می‌شناختند و شاهد بزرگ شدن او بودند. این ویژگی بسیاری از ناگفته‌ها را فراهم کرد که شاید از دید بسیاری مغفول مانده است. یکی از دشواری‌های جدی من در ساخت این کار زبان بود چون لهجه‌ای که مردم روستا داشتند برای من قابل‌درک نبود برای همین از یک مدیر تولید بومی استفاده کردم. در کنار این سختی، طولانی شدن زمان فیلمبرداری نیز یکی از مشکلات کار بود البته تمام موانعی که وجود داشت به برکت نام سردار دل‌ها پشت سر گذاشته شد و امیدوارم نتیجه مطلوب بوده باشد.

درباره حاج قاسم آثار بسیاری تولید شده که هر یک بخشی از زندگی وی را مدنظر قرار داده است اما من تمام تلاشم این بود که این تکرار را در مستند نداشته باشم. برای همین علاوه بر مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی را هم انجام دادم. برای مثال؛ در «مستند ردی از یک مرد» خاطره‌ای از یک مرد بیان می‌شود. وی می‌گوید روزی به حاج قاسم که برای کمک‌رسانی به روستا آمده گفته؛ بابت این کمک از او ممنون است اما این کالا به هزینه دولت تامین شده است. این فرد ادامه می‌دهد؛ حاج قاسم در همان زمان به او توضیح داده که تمام بودجه کمک‌ها، از حق ماموریت‌هایی است که او گرفته است.

صوت

ایکنا – مستندهای پرتره ما عموما دستخوش آسیب‌هایی رایج هستند به‌ویژه آثاری که در حوزه بیوگرافی شخصیت‌های انقلابی ساخته می‌شود.

تمام تولیدات پرتره را نمی‌توان با یک‌ میزان سنجید زیرا ممکن است فیلمسازی در کار نخستش به حاج قاسم نظر داشته باشد و سینماگری دیگر در اوج پختگی به این موضوع نزدیک شود. درضمن هر کس از دیدگاه خود به موضوع نگاه می‌کند و این موضوع هم به‌خودی‌خود ایراد ندارد و نباید آن را منع کرد. سینمای مستند نسبت به داستانی پیشرفت‌های بیشتری داشته است و من آسیب موجود در آن را کمتر از دیگر حوزه‌ها می‌بینم. گواه این امر نیز کارهایی است که محسن اسلام‌زاده تولید می‌کند و در آن نگاهی عمیق به موضوع دارد.

ایکنا -  پیرامون کیفیت آثاری که در جشنواره سینما حقیقت و جایزه شهید آوینی به نمایش درآمدند توضیح دهید و بگوید کیفیت کارهای به نمایش درآمده راضی‌کننده بود؟

آنچه من در فستیوال هفدهم دیدم رشد کیفی بوده است. این امر نیز به‌واسطه انتخاب‌های خوبی بوده که در جشنواره مد‌نظر قرارگرفته است. در این دوره تعداد کارها کم شده و بیشتر تمرکز روی کیفیت بوده است. رویکرد مثبت دیگر جشنواره، اکران آثار در دو مرحله بود. این اقدام باعث شد کارها بیشتر و بهتر دیده و ارزیابی شود. درباره جشنواره توصیه‌ای به برگزارکنندگان دارم. همان‌گونه که در بخش سینمای ملی برای مراحل فنی برگزیده انتخاب می‌شود، برای جایزه ملی هم‌ چنین امری مدنظر قرار گیرد.

«ردی از یک مرد» هم در بخش ملی جشنواره سینما حقیقت حضور داشت هم در جایزه شهید آوینی. این کار جایزه‌ای را کسب نکرد اما من بابت این امر گلایه‌مند نیستم چون وقتی قبول می‌کنم در جشنواره‌ای حضور پیدا کنم قواعد حاکم بر آن را هم پذیرفته‌ام. درباره داوری آثار هم باید بگویم هر تیم داوری نظری دارد که ممکن است با تغییر داوران برگزیدگان تغییر کند اما این یک قانون است و باید به آن احترام گذاشت. در اینجا باید اصلی را بیان کنم. هیچ‌گاه نباید هدف از ساخت مستند کسب جایزه باشد زیرا زمانی که این معیار مدنظر سازنده قرار گیرد آن فیلمساز باخته است. فیلمساز باید برای مردم کار کند و این مهم‌ترین اصل در مستندسازی است.

ایکنا – آیا جشنواره سینما حقیقت توانسته جریانسازی لازم را داشته باشد؟

مطمئنا که چنین بوده است. من از این رویداد به‌عنوان مهم‌ترین اتفاق مستند در کشورمان نام می‌برم. بر همین مبنا اکثر مستندسازان علاقه دارند که کارهایشان در این رویداد سینمایی به نمایش درآید. درباره سینما مستند دو نکته دارم. اول اینکه میزان دستمزدی که در این حوزه وجود دارد به‌هیچ‌وجه مناسب نیست. همچنین شرایط اکران برای کارهای این حوزه مناسب نیست پس باید سیاستی اندیشیده شود که مخاطب عام در اکران‌های عمومی بیننده تولیدات این حوزه باشد.

گفت‌و‌گو از داوود کنشلو