صله رحم و حفظ زبان از رفتارهای اجتماعی رمضان است

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن جهانگیری، رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، در باب فضیلت رمضان با استناد به سخن پیامبر(ص) در خطبه شعبانیه، اظهار کرد: ایشان به چند جمله از مسائل اجتماعی و حقوقی که انسان‌ها بر گردن یکدیگر حق دارند اشاره کرده و فرموده‌اند: «وَ وَقِّرُوا کبَارَکمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَکمْ»؛ در جامعه‌ای که زندگی می‌کنید نسبت به افراد آن وظایفی دارید. آنهایی را که دارای محاسن سفید و جزو سالمندان هستند و همچنین عمری را در مسیر عبودیت خدا گام برداشته‌ و در زندگی تلاش و کوشش کرده‌اند مورد احترام قرار دهید.

وی با اشاره به اهمیت از کارافتادگان و زمین‌گیران افزود: این گروه از افراد جامعه را نادیده نگیرید و برایشان ارزش و احترام قائل شوید، همانا دعا و نفَس آنها راهگشای مشکلات فردی و اجتماعی خواهد بود. با این قشر طوری برخورد نشود که احساس سرباری و مزاحمت کرده و از خدا تمنای مرگ کنند، مبادا طوری رفتار کنید که در خلوت گریه کنند و آزرده خاطر شوند.

جهانگیری در ادامه بیان کرد: افراد از کارافتاده و زمین‌گیر شاید در ظاهر دیگر توانمندی فعالیت را نداشته باشند، اما نیرو و تلاش خود را پیش از این داشته و در اجتماع به فعالیت مشغول بوده‌اند. این افراد از لحاظ بُعد معنوی دارای مقام و منزلت هستند و گاهی با دعای آنها مشکلات بسیاری حل می‌شود.

رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان این مطلب از پیامبر گرامی(ص) مبنی بر ترحم و مهربانی نسبت به افراد کوچک‌تر در جامعه اظهار کرد: آنها نسبت به شما کم‌تجربه یا ناتوان هستند و قدرت حضور قوی در اجتماع را ندارند، مانند فرزندانتان یا فرزندان ایتام که نمی‌توانند زندگی خویش را اداره کنند. خداوند ما را وسیله رزق و روزی مادی و معنوی به آنها قرار داده، یعنی هم از لحاظ تربیت و رشد و پرورش آنها برای ورود به جامعه وظیفه‌ای بر گردن ما نهاده و هم از جهت تغذیه مناسب به‌ویژه در این ماه که اهل روزه هستند و فشار بیشتری را تحمل می‌کنند، مسئول هستیم.

وی ادامه داد: مبادا با این گروه پرخاشگرانه، تند و ناپسند رفتار کنیم که بی‌شک این عمل با خواسته اسلام و پیامبر(ص) در تضاد است. در ادامه خطبه ایشان فرمودند آنها را مورد رحمت و مهربانی خود قرار دهید، همانطور که خدا با وجود این همه خطا و گناه ما را مورد لطف و رحمت قرار می‌دهد، ما نیز با زیردستان و کوچکترها باید به همین شیوه رفتار کنیم.

جهانگیری بیان کرد: همچنین در رسیدگی به آنها و اداره زندگی مبادا منتی باشد و با تفکر  سروری طالب احترام و تحسین باشیم، بلکه ما واسطه از سوی خدا بین بندگان او هستیم. این نعمت جای شکر فراوان، تواضع و فروتنی دارد و در مقابل این لطف خدا جز با رحمت و مهربانی با کوچکترها برخورد نکنیم.

صله رحم و آثار آن در ماه رمضان

جهانگیری در ادامه با اشاره به فرازی دیگر از سخنان پیامبر(ص) در خطبه شعبانیه گفت: ایشان فرمودند: « وَ صِلُوا أَرْحَامَکمْ». نسبت به کسانی که رابطه نَسَبی با ما دارند مانند پدر، مادر، برادر، خواهر و دیگر وابستگان، حقوقی بر گردن ما نهاده شده که باید آن‌را بشناسیم و به‌درستی ادا کنیم.

وی در ادامه تصریح کرد: تعبیر صله رحم صرف رفتن و ایجاد زحمت برای دیگران نیست، بلکه ابتدا باید از حالشان مطلع بود، حقوقشان را دانست و برای تحقق آن تلاش کرد. در این خطبه تأکید شده مبادا بر خویشاوندان بی‌اعتنایی و بی‌مهری شود، به آنها در صورت امکان رسیدگی شود و از حالشان غافل نشویم، همچنین برای عمل به این وظیفه لازم است با فامیل ارتباط گرفته و رفت‌وآمد کرد که در نتیجه آن، گفت‌وگو با افراد ایجاد شده و آنها را به یکدیگر نزدیک می‌کند. این اعمال جزو حقوق ارحام است که باید رعایت کنیم و در آیات و روایات نیز به آنها سفارش شده و آثار بسیاری برای آن اعم از عمر طولانی، عمر با برکت، رزق و روزی فراوان و رفع بلا بیان شده است.

با زبان کوچک، گناه بزرگ نکنیم

رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی بیان کرد: پیامبر(ص) در بخش دیگری از خطبه شعبانیه فرمودند: «وَ احفَظُوا ألسِنَتَکم»؛ مواظب زبان خویش باشید، خدای متعال نعمت بزرگ خودش یعنی ناطق بودن و استفاده از آن برای طرح خواسته‌ها و پاسخ دادن به دیگران و ارتباط با آنها را به ما عطا کرده و این از نعمت‌های بزرگی است که هرچه شکر کنیم در مقابل آن کم است.

وی با اشاره به کفر آشکار در استفاده نادرست از زبان در مسیر باطل، گناه و حرف ناروا افزود: مبادا از زبان در مسیر گفتار ناپسند که خدا راضی نیست یا سبب رنجش و آزردگی دیگران شود استفاده کنیم و باید پرهیز کرد مبادا با این زبان کوچک گناهان بزرگی را مرتکب شویم.

جهانگیری اظهار کرد: امام سجاد(ع) در روایتی فرموده‌اند: «إِنَّ لِسَانَ ابْنِ آدَمَ یُشْرِفُ عَلَى جَمِیعِ جَوَارِحِهِ کُلَّ صَبَاحٍ فَیَقُولُ کَیْفَ أَصْبَحْتُمْ فَیَقُولُونَ بِخَیْرٍ إِنْ تَرَکْتَنَا وَ یَقُولُونَ اللَّهَ اللَّهَ فِینَا وَ یُنَاشِدُونَهُ وَ یَقُولُونَ إِنَّمَا نُثَابُ وَ نُعَاقَبُ بِک» (الکافی، شیخ کلینی، ج۲، ص۱۱۵)؛ زبان هر روز صبح از اعضا و جوارح انسان احوال‌پرسی می‌کند و آنها می‌گویند اگر تو ما را به حال خویش رها کنی، حال ما خوب است! ما به واسطه تو دچار ثواب یا عقاب می‌شویم.