سبک پدران در فرزندپروری، مکمل تربیتی است

نجمه‌سادات مجدزاده، روانشناس و درمانگر تخصصی کودک و فرزندپروری در گفت‌وگو با ایکنا درباره نقش پدران در رشد روانی دختران گفت: وجود یک پدر مهربان و مشارکت‌کننده در امر فرزندپروری، در رشد بچه‌ها و موفقیت‌های اجتماعی آن‌ها به اندازه یک مادر مهربان لازم و ضروری است. در قرن بیست و یک به نقش پدران، توجه بیشتری می‌شود و پدران نیز به این مسئله واقف‌تر شده‌اند که باید نقش مهم خود را در فرزندپروری ایفا کنند. از این رو سبک فرزندپروری پدران قدری با مادران متفاوت است و این تفاوت تکمیل‌کننده فرزندپروری و تربیت آن‌ها است.

وی افزود: به عنوان مثال سبک تعاملی و بازی کردن آن‌ها متفاوت است، تحرکشان بیشتر است، بازی را با ریسک بیشتری انجام می‌دهند و حتی نحوه ارتباط کلامی پدر و مادر با فرزندان متفاوت است و حتی در قانونگذاری بر عدالت و انصاف تأکید می‌کنند و در رشد و همدلی فرزندان نقش مهمی دارند. در واقع بچه‌هایی که با پدر مشارکت‌کننده، وقت بیشتری می‌گذرانند، بزرگسالان دلسوزتری می‌شوند. پدر‌ها هم، دنیا را بهتر به بچه‌ها نشان می‌دهد.

این روانشناس افزود: نقش پدر به عنوان ولی، به معنی قیم و سرپرست بوده و کسی است که احساس امنیت می‌دهد، مورد پذیرش فرزند است و از او حمایت می‌کند و ما در کنار این، ولی بودن می‌خواهیم صفات دیگری را هم داشته باشد. شاید در گذشته بیشتر درباره اقتدار مردانه صحبت می‌شد که گاهی با پرخاشگری و داد و فریاد همراه بوده است، اما اکنون می‌گوییم این داد و فریاد‌ها باعث ایجاد فاصله و عدم رابطه صحیح می‌شود، البته در حال حاضر این گونه مسائل کمتر شده است و در مخالفت‌جویی‌ها اقتدارمان را با مشخص کردن حد و مرز‌ها و حریم ایجاد می‌کنیم، نه پرخاشگری و داد زدن.  

پدران و رشد روانی دختران

مجدزاده تصریح کرد: تأثیرگذاری پدران در رشد روانی و تربیتی دختران نوجوان در سه حیطه ارتباط با مادر، عزت نفس و رشد و هویت زنانگی است. قسمتی از این تأثیرگذاری مربوط به تعامل پدر با مادر است، شامل مراقبت از مادر، حمایت عاطفی و جسمی از دوران بارداری تا بعد از آن به صورت مستقیم و غیرمستقیم در کودک تأثیرگذار خواهد بود، حتی نوع دلبستگی که کودک با پدر دارد، به نوع دلبستگی‌اش با مادر تأثیر می‌گذارد، اینکه چگونه مراقبت می‌کند، چقدر مشارکت می‌کند و حتی نوع صحبتی که در طول دوران بارداری با جنینش دارد، همه این‌ها در نگاهی که دختر نسبت به دنیای خودش دارد، مؤثر است.

این روانشناس ادامه داد: هر آنچه حمایت و تأییدکننده مادر باشد، دختر به همان نسبت، تعریف روشن‌تری نسبت به مردانگی و به همان نسبت احترام بیشتری به زنانگی خودش می‌گذارد. سالمترین محیط خانواده، محیطی است که پدر پرورش‌دهنده و قوی‌ترین حمایت‌کننده از مادر باشد و این در فرزندان به ویژه دختران تأثیر خواهد داشت.

وی در ادامه به عزت نفس و چگونگی تقویت آن در دختران اشاره کرد و گفت: عزت نفس رابطه مستقیمی با تعامل دختر با پدر دارد و قدرتمندترین سلاحی که پدر می‌تواند به دختر بدهد، عزت نفس است. اما چگونه می‌توان عزت نفس را در دختران تقویت کرد؟ گاهی مادران به پدران اجازه مشارکت و ارتباط نمی‌دهند، اما اگر این فرصت به آن‌ها داده شود، می‌توانند خوب عمل کنند. ارتباطی که پایه‌گذار احساس امنیت، اعتماد به نفس و احترام به پدر می‌شود، چرا که نحوه تحسین و تشویقی که پدر می‌تواند داشته باشد، در عزت نفس آن‌ها مؤثر خواهد بود.

چارچوب‌های محبت پدر به دختر

مجدزاده تأکید کرد: پدر و مادر باید سعی کنند در مورد ظاهر فرزندان به ویژه دختران که روحیه حساس‌تری دارند، اظهار نظر منفی نداشته باشند و آن‌ها را با دیگران مقایسه نکنند. همچنین محبت بدون قید و شرط پدر به دختر نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. اینکه دختر اطمینان پیدا کند، حضورش بدون توجه به ویژگی‌های ظاهری و باطنی، برای پدر و مادر مهم است. همچنین اقتداری که پدر در عین مهربانی دارد، باعث می‌شود گاهی حد و مرز و چارچوبی ایجاد شود و پدر‌ها نسبت به دختران سخت‌گیرتر شوند، بنابراین زمانی را که می‌خواهند به طور اختصاصی به فرزندان اختصاص دهند، محدود نکنند و فقط مربوط به زمان‌های خاص نباشد، بلکه زمان‌های بیشتری را به آن‌ها اختصاص دهند و با آن‌ها بازی و گفت‌وگو کنند.

وی تصریح کرد: دختران نسبت به صدای بلند حساسند و از نظر کلامی نیز حساس‌ترند، بنابراین باید نحوه گفت‌وگو با آن‌ها متفاوت باشد و به جای اینکه با ترساندن و پرخاشگری قوانین را به او یادآور شویم، سعی کنیم مقتدرانه با مهربانی توضیح دهیم. یکی از موارد دیگر که در عزت نفس دختران تأثیر دارد، این است که اجازه تجربه کردن را به آن‌ها بدهیم. زیرا وقتی پسر کار اشتباهی انجام دهد، سعی می‌کنیم، اصلاحش کنیم و راه حل می‌دهیم و یا حتی توبیخش می‌کنیم، اما درباره دختران می‌گوییم اشکالی ندارد و اجازه نمی‌دهیم شکست و ناکامی را تجربه کنند، در صورتی که لازم است عزت نفس در آن‌ها شکل بگیرد. در غیر این صورت فرزندان وابسته خواهند شد و استقلال و عزت نفس آن‌ها دچار خدشه خواهد شد.

این روانشناس ادامه داد: لازم است منحصر به فرد بودن را به دختران یادآور شویم، البته لازم نیست به او گفته شود که فوق‌العاده است، باید آنچه او را منحصربه فرد می‌کند، پیدا و بیان کنند. همچنین پدر در مسائل درسی دختران مشارکت کند، این مشارکت در ارتباط و صمیمیت پدر و دختر تأثیر می‌گذارد. محبت فیزیکی نیز یکی از مهمترین مسائلی است که اغلب نسبت به آن توجه اندکی دارند و تصور می‌کنند با بزرگ شدن فرزند، باید این محبت فیزیکی نظیر در آغوش گرفتن، نوازش و بوسیدن حذف شود.

راهکارهای تقویت عزت نفس

وی با اشاره به نگاه دختران به دنیای مردانه افزود: اولین مردی که در دنیای یک دختر وارد می‌شود، پدرش است و او را با دنیای مردانه آشنا می‌کند؛ بنابراین تک تک رفتار‌هایی که پدر در جامعه و یا خانه دارد، در انتخاب همسر و تعاملات دختر با مردان تأثیر می‌گذارد. در واقع انتظاری که از دختران در انتخاب همسر و ارتباط با مردان داریم، با آنچه پدر انجام می‌دهد ارتباط مستقیم دارد و دخترانی که ارتباط بهتری با پدرشان دارند، می‌توانند با جنس مخالف ارتباط صحیحی برقرار کنند و این باعث پیشگیری از روابط زودهنگام خواهد شد، چون عزت نفس کافی دارد و حتی رفتارهای پرخطری که ممکن است در دوران نوجوانی اتفاق بیفتد، در پیشگیری از این رفتار‌ها نقش دارد.

مجدزاده هویت زنانگی دختران را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: داستان‌هایی که برای کودک می‌خوانیم، روی هویت زنانگی دخترمان اثر خواهد گذاشت. در واقع ما باید بدانیم که چه چیزی را می‌خواهیم برای او تعریف کنیم، کلیشه‌ای که در جامعه با آن مواجه هستیم، چه جوابی برای آن داریم. در ارتباط با نوجوان پرسش‌های بسیاری مطرح و خوب است که آن‌ها پاسخ مناسبی برای این پرسش‌ها داشته باشند و یا فرد مناسبی را برای گرفتن پاسخ‌های خودشان بیابند.

وی در ادامه به موقعیت‌های خاص سنی اشاره و بیان کرد: دختر در سن تکلیف ۹ ساله است و کودک محسوب می‌شود، اما در بسیاری از موارد تصور می‌شود، چون به سن تکلیف رسیده، پس بزرگ شده است و این مسئله نباید در نوع محبت ما به آن‌ها نیز تغییر کند، به این معنی که اگر پیش از آن با او بازی می‌کردیم، رفتارمان از جهت تعاملی به تعامل کیفیت ارتباط تغییر نکند. مرحله دیگر بلوغ است که اغلب پدران تصور می‌کنند، چون دخترشان به سن بلوغ رسیده است، پس باید از او فاصله بگیرند به ویژه که بلوغ و نوجوانی باعث می‌شود، آن‌ها دنبال استقلال و مخالفت‌جویی بیشتری باشند، ولی می‌گوییم شما ارتباطتان را حفظ کنید و به حریم آن‌ها احترام بگذارید، ولی باز هم حواسمان باشد که از او فاصله نگیریم. پدر ممکن است حتی بغل کردن و یا محبت جسمانی را کمتر کند، در حالی که باید بدانیم او نیاز دارد و باید وقت بیشتری برای او بگذاریم و به علایقش اهمیت دهیم و در کنارش باشیم.

این روانشناس درمانگر گفت: برای این وقت‌گذاری ویژه و ارتباط عاطفی با پدر، سفر با پدر را توصیه می‌کنیم و این به کیفیت ارتباط آن‌ها می‌افزاید. دخترمان، حتی زمانی که ازدواج کرد و صاحب فرزند شد نیز ارتباطمان را کم نکنیم، آن‌ها به این روابط نیاز دارند و همچنان حس امنیت و آرامش را از پدر دریافت می‌کنند.

گفت‌وگو از سمیه قربانی