مهم‌ترین چالش‌های تربیت خانواده از نگاه دغدغه‌مندان
تربیت خانواده یکی از مهم‌ترین مقوله‌های امروز جامعه بوده که با چالش‌های بسیاری همراه است و دغدغه‌مندان بسیاری در این حوزه فعالیت می‌کنند که پژوهش‌های فراوانی نیز در این راستا انجام داده‌اند که ایکنا به بررسی نظرات این کارشناسان پرداخته است.
دوره تربیت راهنمای خانواده با عنوان «حدیث زندگی»، چهارم خردادماه در مشهد با حضور اساتید حوزه و دانشگاه، طلاب و روحانیون حوزه علمیه و...، در محل مجتمع شریعتی جهاددانشگاهی مشهد برگزار شد. خبرگزاری ایکنای خراسان رضوی در جریان این همایش با تعدادی از شرکت‌کنندگان این دوره، گفت‌وگوهایی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم.
محسن غلامی، طلبه سطح سه حوزه که از شهر قم در دوره تربیت مشاوران خانواده شرکت کرده است، در گفت‌وگو با ایکنا اظهار کرد: با توجه به اینکه در عرصه کودک و نوجوان، گروه‌های جهادی و به‌ویژه خانوادگی فعال بودم در این دوره شرکت کردم.
وی با بیان اینکه یکی از پایه‌های اساسی برای عمق بخشیدن ارتباط با کودک و نوجوان هماهنگ شدن با پدر و مادرهاست، اظهار کرد: این دوره باید 40 سال گذشته توسط مسئولانی که امروزه خودشان هم گاهی اذعان دارند که کوتاهی‌هایی داشته‌اند برگزار می‌شد، اما به هر حال باز هم دیر نیست، زیرا دشمنان به‌صورت شبانهروز در حال فعالیت هستند تا به ما ضربه وارد کنند و اگر هم در جایی کوتاهی‌هایی داشته‌ایم به این معنا نیست که دیگر نمی‌توانیم امیدی داشته باشیم، بلکه این‌ها تعابیری هستند که دشمنان در اذهان جامعه نهادینه کرده‌اند، پس می‌توان امیدوار بود و در این مسیر پیش رفت.
این فعال حوزه کودک و نوجوان بیان کرد: در حال حاضر متوجه شده‌ایم که از چه ناحیه‌ای به ما ضربه وارد می‌شود و زمانی‌که به بیانات مقام معظم رهبری رجوع می‌کنیم، می‌بینیم که ایشان از سال‌ها پیش مبحث تهاجم فرهنگی را مطرح کرده‌اند و نزدیک به 10 سال است که به حوزه اقتصاد و خانواده نیز اشاره می‌کنند و اخیراً هم دغدغه زیادی درباره خانواده و کمبود جمعیت در آینده دارند.
غلامی تصریح کرد: در این دوره، از اساتید توانمندی به لحاظ علمی، محتوایی و اخلاقی بهره‌مند شدیم و می‌توان گفت که دوره بسیار خوب و با کیفیتی بود و در واقع اینگونه دوره‌ها برای مردم و خانواده‌هایی که مخاطب ما هستند کاربرد دارد و می‌تواند گره‌های بسیاری از مشکلات آنها باز کند.
وظیفه ما مسئولیت‌پذیری است
وی با اشاره به بیان امام راحل که فرمودند: «اساس عالم، تربیت است»، اظهار کرد: در حال حاضر وقتی در مباحث سیاسی و اقتصادی از تربیت سخن به میان می‌آید تمام نهادها و مسئولان یکدیگر را متهم به کوتاهی‌های صورت گرفته در این زمینه می‌کنند، اما این اشتباه است، زیرا ما نمی‌خواهیم تقسیم تقصیر کنیم، بلکه با این کار به هیچ نتیجه‌ای نمی‌رسیم.
این فعال حوزه تربیت خانواده افزود کرد: در واقع باید بدانیم که در راستای تربیت کودک و نوجوان، والدین در مبحث تربیتی نقش بسیار مهمی دارند و اگر آنها به‌خوبی تربیت شوند و به‌درستی نیز عمل کنند، فرزندان هم بسیار خوب تربیت خواهند شد و این در حالی است که پیامبر(ص) می‌فرمایند: هر نوزادی بر فطرت اسلام متولد می‌شود تا اینکه پدر و مادرش او را یهودی و یا مسیحی می‌کند.
غلامی ادامه داد: این سخن پیامبر نشان‌دهنده آن است که فرزندانی که خداوند به پدران و مادران می‌دهد فطرت پاک و سالمی دارند و وقتی در خانواده‌هایی رشد می‌کنند که آموزه‌های دینی ندارند قطعاً فرزندان آنها نیز همانگونه تربیت خواهند شد و از طرفی نیز اگر رفتار پدر و مادر طبق آموزه‌های دینی، مورد رضایت خداوند و امام زمان(عج) باشد، فرزندان آنها نیز آنگونه که باید تربیت خواهند شد.
تأثیر عوامل محیطی بر تربیت فرزندان
وی بیان کرد: اگر چه مقام معظم رهبری بر روی مبحث کودک و نوجوان تأکید دارند، اما احساس می‌کنم اگر والدین به‌درستی تربیت شوند، بسیاری از مشکلات نیز حل خواهد شد و اگر فقر توحیدی و خداباوری آنها درست شود فرزندان هم در این مسیر قرار خواهند گرفت و براساس توحیدمحوری و خداباوری تربیت خواهند شد.
این فعال حوزه کودک و نوجوان تصریح کرد: اما موضوعی که در این میان نباید به آن بی‌توجه بود، عوامل محیطی است. قطعاً عوامل محیطی بر روی فرزندان تأثیر می‌گذارد و اگرچه پدر و مادر فاضل و اهل لقمه حلال باشند، اما وقتی پسر و یا دختر در جامعه حاضر می‌شود، تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می‌گیرد و دوستانی برای خود انتخاب می‌کند که این عوامل محیطی و به‌ویژه دوستان می‌تواند بر روی آنها آثار منفی بر جای بگذارد. این در حالی است که امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: هرکسی با یک چیزی انس بگیرد بعد از مدتی همانند آن می‌شود.
غلامی اظهار کرد: در واقع وقتی کودکان و نوجوانان برای خود دوستی انتخاب می‌کنند این دوست در بسیاری از مواقع با او مأنوس است و تأثیرات بسیاری بر روی او می‌گذارد، اما اگر پدر و مادر بتواند تربیت فرزند خود را تا سن 12 سالگی کامل کند و آنچه را که باید به فرزندش بیاموزد می‌تواند از بروز آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کند و بالعکس اگر این موارد تربیتی را تا سن 12 سالگی انجام ندهد با آسیب‌های اجتماعی مواجه خواهد شد.
وی در ادامه تأکید کرد: البته این بدان معنا هم نیست که دیگر کلام و تربیت در اینجا تمام می‌شود و این کودک و نوجوان به لحاظ معنویت در برابر اتفاقات جامعه واکسینه می‌شود، اما تا سن 12 سالگی می‌تواند سال‌های بسیار حساسی به لحاظ تربیتی برای فرزندان باشد.
این فعال حوزه تربیت خانواده اظهار کرد: پیشنهادی که در بحث مشاوره خانواده دارم این است که اگر اساتید بنام و توانمندی به جلسات مشاوره پیش از ازدواج دعوت شوند، می‌تواند در مسیر تربیت فرزندان باشد و حتی باعث کاهش مشکلات روابط زوجین شود، دولت نیز می‌تواند با برگزاری جلسات مشاوره با موضوع توحیدمحوری و معنویت برای زوجین، از بسیاری از آسیب‌های بعدی جلوگیری کند.
عدم آشنایی جامعه با روانشناسی اسلامی
طاهره قزل‌سفلی، فعال حوزه خانواده از شهرستان علی‌آباد کتول نیز اظهار کرد: در این دوره تربیت راهنمای خانواده که به‌صورت فشرده برگزار شد افرادی که دارای صلاحیت‌های علمی، فرهنگی و سیاسی هستند، شرکت کردند تا پس از طی این دوره‌ها قادر باشند به خانواده‌های آسیب‌پذیر کمک کنند و به‌عبارتی در این دوره سعی شده است که مباحثی از روانشناسی اسلامی و اجتماعی به‌صورت کارگاهی به شرکت‌کنندگان آموزش داده شود تا افرادی که در این دوره شرکت کرده‌اند به توانمندی‌هایی برسند و هر یک از آنها در شهرهای خود برای خانواده‌های مختلف مددجو باشند تا از این طریق گامی در جهت کاهش آسیب‌های جامعه برداریم.
وی بیان کرد: این دوره‌های مقدماتی را گذرانده‌ایم تا بتوانیم با استفاده از آموزش‌هایی که داشته‌ایم و براساس یافته‌ها و کتب معتبری که معرفی شده است در حسینیه‌ها، مساجد و در برخی از مراکزی که خانواده‌ها و بانوان در آن جمع می‌شوند، مشاوره‌های رایگان ارائه دهیم و سازمان تبلیغات اسلامی شهرستان علی‌آباد کتول هم احتمالاً یک سری مجالسی را برگزار خواهد کرد تا بتوانیم در آنجا با خانواده‌ها در ارتباط باشیم و در آینده نیز با دریافت مجوز دایر کردن مراکزی در راستای مشاوره‌های خانواده، فعالیت داشته باشیم.
این فعال حوزه خانواده تصریح کرد: البته پیش از این دوره نیز آزمونی از سوی سازمان تبلیغات از شرکت‌کنندگان گرفته شد تا بدانند که چه افرادی دارای صلاحیت‌های اولیه هستند و چه افرادی از این صلاحیت‌ها برخوردار نیستند که به نظر من این دوره از نقاط قوت بسیاری برخوردار است که خوشبختانه یکی از این نقاط قوت، حضور اساتید توانمند و آشنا با مبانی اسلامی و روانشناسی اسلامی بود که توانستیم آموزش‌های خوبی را از آنها فراگیریم.
وی با اشاره به آسیب‌های امروزی خانواده‌ها، بیان کرد: به نظر من امروزه با توجه به اینکه افراد در رشته‌های روانشناسی در دانشگاه‌ها مشغول تحصیل هستند بیشتر روانشناسی غرب را فرا می‌گیرند و با روانشناسی اسلامی آشنایی ندارند که همین مهم یکی از صدماتی است که جامعه امروزی ما به آن دچار است و به همین دلیل است که بارها شاهد بوده‌ایم که کلاس‌های روانشناسی جوابگوی مشکلات برخی از افراد نیست، اما اگر با دین مبین اسلام و آموزه‌های اسلامی در رابطه با روانشناسی آشنایی داشته باشیم می‌توانیم بسیاری از مشکلات زندگی را براساس آنها حل کنیم.
این فعال حوزه تربیت خانواده اظهار کرد: پیشنهادی که در این راستا دارم آن است که باید در پایان اینگونه دوره‌ها با توجه به آزمون‌هایی که برگزار می‌شود افرادی که صلاحیت دارند به‌عنوان بهترین‌ها انتخاب شوند و این افراد نیز وقتی به شهرهای خود باز می‌گردند باید تعهد داشته و کلیت نظام را نیز پذیرفته باشند.
اهمیت روابط زوجین و مشاوره‌های پیش از ازدواج
علیرضا ثمریاری استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس علوم حدیث از شهر گنبد کاوس، یکی دیگر از شرکت‌کنندگان دوره «حدیث زندگی است» نیز بیان کرد: با توجه به اینکه در مقطع کارشناسی ارشد رشته مشاوره اسلامی تحصیل کرده‌ام، دوره حدیث زندگی را یک دوره با کیفیت و مجموعه‌ای جامع می‌دانم و به نظر می‌رسد به سرفصل‌هایی که برای راهنما و مشاور به آن نیاز داریم، آنگونه که باید با حضور اساتید توانمند پرداخته شده است و تمام افرادی که در این دوره شرکت کرده‌اند قرار است که بعد از این دوره به‌عنوان راهنمای خانواده از طریق جلسات مشاوره و کارگاه‌هایی که برگزار می‌شود در خدمت مردم باشند.
ثمریاری در پاسخ به این سؤال که پرداختن به مسئله خانواده را تا چه اندازه ضروری می‌دانید، گفت: به نظر من این موضوع بسیار مهم است، زیرا گاهی زوج‌های جوان وقتی مسائل را برای مشاوران مطرح می‌کنند، مشکلاتشان بسیار سطحی است و حتی می‌توان با گفتن یک جمله به آنها، مشکل را حل کرد، اما گاهی موضوع به‌اندازه‌ای عمیق است که باید وقت بیشتری برای حل آنها صرف کرد، از این‌رو حوزه خانواده مبحثی است که باید بیش از پیش به آن پرداخت و مورد توجه قرار داد.
وی اظهار کرد: در مسئله خانواده، روابط زوجین و به‌ویژه مشاوره‌های پیش از ازدواج و همچنین فرزندپروری بسیار مهم است و اگر زوج‌ها با مشاوره‌های پیش از ازدواج انتخاب خوبی انجام دهند و از همان ابتدا بدانند که چگونه با یکدیگر تعامل داشته باشد، قطعاً بسیاری از مسائل حل خواهد شد.
این استاد حوزه و دانشگاه مبحث فرزندآوری و فرزندپروری را یکی از چالش‌های مهم جامعه امروز دانست و گفت: در واقع اگر افراد انتخاب درستی داشته باشند و در روابط خود با یکدیگر نیز به‌درستی عمل کنند، در مقابل فرزندان خوبی پرورش خواهند یافت، اگرچه باید تکنیک‌های آن را بیاموزند.
دغدغه اصلی خانواده‌ها؛ استفاده فرزندان از تلفن همراه و فضای مجازی
سوده نجاتیان از روستای النگ استان گلستان که یکی از دغدغه‌مندان حوزه تربیت خانواده که در این دوره شرکت کرده است اظهار کرد: در حال حاضر به‌عنوان شورای حوزه فاطمه زهرا(س) شهرستان کردکوی مشغول فعالیت هستم و پیش از این نیز به‌عنوان مربی کانون بسیج مساجد استان و مربی و مشاور در مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست همکاری داشته‌ام. از شرکت در این دوره نیز بسیار راضی هستم، زیرا از اساتید برتر کشور استفاده شده بود و همین مهم یکی از نقاط قوت این دوره به‌شمار می‌رود.
این فعال حوزه خانواده در پاسخ به این سؤال که وضعیت خانواده به معنای اعم آن در سطح کشور چگونه است، گفت: با توجه به اینکه با خانواده‌ها سروکار دارم، دغدغه اصلی آنها استفاده فرزندان از تلفن همراه است و به اندازه‌ای این موضوع گریبانگیر آنها شده که دیگر تمایلی به تماشای تلویزیون ندارند و اکثر وقت خود را در فضای مجازی و بازی‌های کامپیوتری می‌گذرانند.
نجاتیان تأکید کرد: از این‌رو با توجه به چنین معضلی که در جامعه امروز با آن مواجه هستیم، به نظر می‌رسد که صدا و سیما باید در برنامه‌های خود و به‌ویژه برنامه‌های کودک و نوجوان، تغییراتی اعمال کند و آنها را جذاب‌تر کند تا نسل امروز به سمت ماهواره کشیده نشوند.
وی افزود: علاوه بر این استفاده از افراد صاحب سخن در جلسات مشاوره پیش از ازدواج لازم است. به نظر من با توجه به اینکه به‌سختی می‌توان جوانان امروز را پای صحبت و سخنرانی کشاند، از این‌رو لازم است که در این جلسات از افراد توانمند، به‌روز و باسواد استفاده شود، از روش‌های جدیدی برای تأثیرگذاری بیشتر در سخنرانی‌های خود استفاده کنند، همچنین راجع به مطالب روز اطلاعات کافی داشته باشند و با حوادث روز حرکت کنند.
فرزندان در حال دور شدن از خانواده‌های خود هستند
احمد اوزن دوجی، از شهرستان مراوه تپه استان گلستان که اهل تسنن و از علاقه‌مندان شرکت در این دوره است، در گفت‌وگو با ایکنا در ابتدا روابط بین شیعه و سنی را بسیار خوب دانست و اظهار کرد: برگزاری اینگونه دوره‌ها نیاز جامعه، هر انسان و هر زن و مردی است و به عبارتی امر به معروف و نهی از منکری است که همه ما نسبت به آن مسئول هستیم و بر ما واجب است.
وی با بیان اینکه به نظر من فرزند بیشتر باعث می‌شود که پدر و مادر طعم زندگی را بچشند، اما اگر فرزندی نباشد به نظر نمی‌رسد که اینگونه باشد، گفت: جامعه نیاز دارد که در آن فرزندانی براساس احکام قرآنی تربیت شوند و فرزندانی داشته باشیم که اسلام و جامعه را بشناسند.
این فعال حوزه تربیت خانواده تصریح کرد: تفاوتی که نسل ما با نسل امروز دارد این است که در آن زمان فضای مجازی وجود نداشت و امروزه وجود فضاهای مجازی بیشترین آسیب‌ها را در جامعه ایجاد کرده است و علاوه بر اینکه مسائلی از جمله اعتیاد و طلاق گریبانگیر جوانان شده، مسئله دیگری که وجود دارد این است که جوانان در حال جدا شدن از خانواده‌های خود هستند.
اوزون دوجی گفت: از طرفی نیز نسل امروز به‌سمتی در حال حرکت است که نیاز جامعه اسلامی نیست، بلکه نیاز جامعه غرب و تربیت او به‌گونه‌ای است که غربی‌ها می‌خواهند نه یک جامعه اسلامی. البته که این تربیت‌ها تنها وظیفه یک دستگاه نیست، بلکه وظیفه تمامی نهادها، مسئولان، آحاد جامعه و تمامی افرادی که در این جامعه زندگی می‌کنند در قبال این موضوع مسئول هستند.
