جامعه شناسی تاریخی - دینی عاشورا/ ۸
مواجهه امام حسین(ع) با افکار عمومی عرب جاهلی + فیلم
حسین‌بن‌علی(ع) با یک اجتماع خودآگاه و پر از روشنگری مواجه نبود، بلکه نظام ارتباطی آن دوره، سنتی، کهن، شفاهی و نظام بسته و محدودی بود که در افکار عمومی آن به ویژه شهرنشینان همچنان خلق و خوی عرب جاهلی، حرف اول را می‌زد.
در بین وقایع تاریخ اسلام، کمتر واقعه‌ای به گستردگی، تأثیرگذاری و ماندگاری عاشورا می‌توان یافت. واقعه‌ای که سراسر دنیا را به جوش و خروش درمی‌آورد و همه ساله مراسم سوگواری و عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) با شور و شکوه فراوان برگزار می‌شود. چنین واقعه باشکوهی با نقش مهمی که در حیات مسلمانان داشته است، شایسته بررسی و مطالعه علمی از زوایای گوناگون است تا بیش از پیش شناخته شود.سیدمحمود نجاتی‌حسینی، دین‌پژوه و مدیر گروه دین انجمن انسان‌شناسی ایران به مناسبت ماه محرم در سلسله مباحثی با عنوان «جامعه‌شناسی تاریخی - دینی عاشورا» که به همت ایکنا ضبط شده است، به بیان نکاتی درباره فرآیند عاشورا از نگاه تاریخی و جامعه‌شناسی پرداخته است که فیلم و متن جلسه هشتم را در ادامه می‌بینید و می‌خوانید.
در ادامه جلسات بحث قبل که درباره انسان‌شناسی، قوم‌شناسی، اتنوگرافی و اتنولوژی عرب جاهلی و عرب همزمان با تاریخ صدر اسلام نکته‌هایی را بیان کردم و بحثم این بود که ما برای شناخت ضلع نگاه مردم به امامت، نبوت و اصولاً نگاه مردم به حادثه عاشورا و آنچه در کربلای سال ۶۱ هجری قمری، ۵۹ هجری شمسی و ۶۸۰ میلادی اتفاق افتاده است، نیازمند این هستیم که از دانش‌ها و منظر‌های گوناگون به این قضیه نزدیک شویم تا آن را بهتر فهم کنیم و آن گونه که اتفاق افتاده است، ثبت و ضبط کنیم تا بعداً بتوانیم آن‌ها را تفسیر و تحلیل کنیم.
برای این، دست‌کم در مقطعی که هستیم و فرصت اندکی که داریم، نیازمند این هستیم که نگاهی جامعه‌شناسانه و انسان‌شناسانه و از منظر مطالعات فرهنگی به خلق و خوی عرب جاهلی داشته باشیم؛ چراکه با وجود اینکه ۶۰ سال از تثبیت فرهنگ اسلامی گذشته است، اما همچنان این عرب جاهلی به لحاظ دی‌ان‌ای و ژنتیک جاهلیتی که به مدت دست‌کم هزار سال با آن زندگی کرده و از طریق آبا و اجدادش به ارث رسیده است، همچنان در دینش بت‌پرستی و شرک است، رفتارش خودسرانه، پرخاشگرانه و رادیکال و کردارش نیز پر از تعصب است، بنابراین این را معجون و ماتریسی از خلق و خو‌ها و رفتارها، باور‌ها و کردار‌ها می‌بینید که قرار است با نگاه، رفتار و کردار توحیدی و دینی، الهیاتی و گفتمان حسین بن علی به مصاف برود و می‌بینیم که همین نگاه است که حکومت و رژیم وقت یزیدی از آن استفاده می‌کند تا مردم زمانه را علیه حسین بن علی تهییج کند.
در گزارش‌ها و تاریخ اسلام و حادثه عاشورا و مقتل‌ها راجع به اعزام فوج فوج سپاه از کوفه و شهر‌های همجوار به سمت کربلا و برای نبرد با کسی که در اصطلاح گفتمان یزیدی، علیه حکومت وقت خروج و قیام کرده است، نوشته‌اند. این نگاه به مصاف حسین بن علی می‌آید و من می‌خواهم این نگاه را بیشتر برای شما بشکافم تا ببینیم حقیقت ماجرا کجاست و از حیث اتنولوژی و علت‌شناسی، چرا باید فاجعه و حادثه‌ای مثل عاشورا در زمانی که هنوز ۶۰ سال از ظهور اسلام نگذشته و هنوز ۵۰ سال بیشتر از رحلت پیامبر نگذشته است، اتفاق بیفتد.
ما از حیث مطالعات فرهنگی و نظام ارتباطاتی با یک اجتماع خودآگاه، پر از روشنگری سر و کار نداریم و نظام ارتباطی، سنتی، کهن، شفاهی و نظام بسته و محدودی است که در افکار عمومی آن به ویژه شهرنشینان - و نه باده‌نشینان و صحرانشینانی که اصلاً خبر ندارند که چه اتفاقی پیرامونشان می‌افتد و بعدها نسل‌های آینده متوجه می‌شوند که در عاشورا چه اتفاقی افتاده است - همچنان خلق و خوی عرب جاهلی، حرف اول را می‌زند و باید در چنین نظامی حسین بن علی به عنوان مظهر حقیقت امامت، نبوت، ولایت و الهیات قرآنی و گفتمان تشیع علوی خود را به نحو احسن معرفی کند تا حجتی برای دیگران نماند.
انتهای پیام مطالب مرتبط
