سه اصل مهم در تعیین رفتار انسان در سبک زندگی

به گزارش ایکنا از قزوین، حجت‌الاسلام والمسلمین عباس پسندیده، رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی، روز گذشته، چهارم فروردین‌ماه در وبینار «قرآن، دعا و روان‌شناسی معنوی» که به همت دپارتمان درمان معنوی مرکز طلیعه سلامت و مرکز دانش‌بنیان گسترش و آزمایش روانشناسی معنوی جان‌بزرگی برگزار شد، در ادامه این موضوع که انسان‌ها چگونه می‌توانند طعم ایمان را بچشند، گفت: در برنامه‌های قبل قوانین چشایی معنوی را مطرح کردیم و تاکنون ۶ مورد مطرح شده است.

وی ادامه داد: یک مورد پذیرش خداوندگاریست، دیگری مسئله تنظیم رغبت است، مسئله سوم تنظیم حب و بغض‌ها است که بیشتر جنبه‌های عاطفی و هیجانی دارد، چهارم مسئله فهم ما از دین و نوع تصوری که از دین داریم است، پنجم مسئله تاب‌آوری در مشکلات و ششم موضوع معیشت سامان‌یافته است که مراد از معیشت سازمان‌یافته همان تقدیر معیشت است و اینکه انسان‌ها درآمد زندگی خود را چگونه مصرف و تنظیم می‌کنند که از بحث‌های مهم در این موضوع محسوب می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• فشارهای روانی بر چشایی معنوی اثرگذار هستند 
• فهم اشتباه از دین بر چشیدن طعم ایمان اثر دارد 

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: مسئله هفتم تا نهم که امشب مورد بررسی قرار می‌گیرد در واقع پایه‌های سبک زندگی است، مراد از پایه‌های سبک زندگی غیر از تقدیر معیشت است، معیشتی که در روایات دیدیم و در جلسه پیش مطرح شد بیشتر بعد اقتصادی زندگی را مورد بررسی قرار می‌داد که در آن مشخص شد ما باید میزان درآمد را با مصرف خود تنظیم کنیم و جالب این بود که همین امر روی چشایی معنوی ما اثر می‌گذاشت اما در یک نگاه کلان زندگی ما نیازمند سبک است و اگر بخواهیم زندگی موفقی داشته باشیم باید سبک در زندگی‌های ما وجود داشته باشد و از قاعده و قانون پیروی کنیم.

وی اظهار کرد: سبک داشتن در زندگی اصولی دارد و اصول تعیین‌کننده رفتارها است یعنی اینکه چگونگی کنش و واکنش و عمل و تعامل ما با دیگران تحت تأثیر اصول سبک زندگی است، آنچه به آن می‌پردازیم مربوط به اصول است و نه رفتارهای انسانی و این سه اصل شامل اختیاردار زندگی، برنامه‌های زندگی و راهنمایی زندگی است.

پسندیده درباره مسئله اختیاردار زندگی خاطرنشان کرد: انسانی که مختار باشد می‌تواند اختیاردار زندگی خود را انتخاب کند، یکی از بحث‌های بسیار مهم این است که اختیاردار زندگی ما چه کسی است یعنی زمام عمر ما باید دست چه کسی باشد زیرا هر زندگی برای سامان داشتن نیاز دارد اختیاردار داشته باشد، وقتی ما موجود مختاری هستیم این مختار بودن اقتضا می‌کند که نسبت به اختیاردار امکان انتخاب داشته باشیم یعنی ما می‌توانیم انتخاب کنیم چه کسی اختیاردار زندگی ما باشد.

وی افزود: نکته دوم که مهم است این است که اختیار داری یک کنش روانی در سیستم انسان است یعنی در روح و روان ما این اختیاردار و کسی که اختیاردار است یک کنش روانی است و این کنش روانی اثرات روانشناختی خاص خودش را دارد نکته بسیار مهمی که اینجا وجود دارد این است که ما در حقیقت تعیین می‌کنیم که زمامدار زندگی ما چه کسی باشد و زمام امور خود را واسپاری می‌کنیم که این یک کنش روانیست.

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی گفت: این یک پدیده روانشناختی است و مسئله‌ای است که در روح ما وجود دارد و تعیین کننده است و این پدیده روانی در بقیه بخش‌ها اثر خواهد گذاشت، اختیارداری در حقیقت یک ابر چالش برای انسان است.

وی تصریح کرد: اختیارداری یک پدیده در زندگی انسان است، اما در نفس ما این پدیده شناخته شده نیست و اینجا انسان‌ها تعیین می‌کند چه کسی اختیاردار زندگی آن‌ها باشد، اختیارداری یکی از بحث‌های بسیار مهم و یک کنش روانی است ما در سیستم روانی خود اختیاردار تعیین می‌کنیم یعنی روح و روان ما نیاز به این موضوع دارند که مشخص شود انسان چه کسی را می‌خواهد به عنوان اختیاردار قرار دهد.

اختیاردار زندگی انسان چه کسی است

پسندیده ادامه داد: دو نامزد برای اختیارداری برای انسان وجود دارد که این اختیارداری یا مربوط به خود است و یا مربوط به خداست، ما آدم‌ها یا خود ربوبی هستیم یا خدا ربوبی در واقع ارباب زندگی انسان یا خودش است یا خداوند است و این امر در سیستم روانی انسان تنظیم می‌شود.

وی اظهار کرد: سؤال اینجاست که اختیار داری روان ما چگونه تنظیم می‌شود؛ در حقیقت ما به کدام رب ضایت می‌دهیم و او را می‌پذیریم، امری که شاید در مباحث روانشناختی یا به آن توجه نشده و یا به ندرت مورد توجه قرار گرفته است، در حالی که اختیارداری روی چشایی معنوی انسان اثر می‌گذارد.

این کارشناس خاطرنشان کرد: چشیدن ایمان وابسته به این است که اختیاردار در سیستم روانی ما چه کسی است یعنی ما رب را در زندگی خود چه کسی قرار داده‌ایم اگر من ادعا کنم که ایمان دارم اما اختیاردار سیستم روانی من و اختیاردار زندگی من کسی غیر از خداوند متعال باشد اینجا ناهمسویی اتفاق می‌افتد و وقتی ناهمسویی اتفاق بیفتد اختلال چشایی معنوی به وجود می‌آید، در عین حال که من ادعا می‌کنم ایمان دارم اما طعم ایمان را نمی‌چشم چرا چون اختیاردار من مطابق با ایمان من نیست و من زمام امور زندگی خودم را به کسی غیر از خدا سپرده‌ام.

وی گفت: اینجا انسان یک ربِ ادعایی دارد که خداست اما اختیاردار او کس دیگری است و این تعارض و تناقض باعث می‌شود که انسان‌ها نتوانند چشایی معنوی داشته باشند اما اگر در این دو همسویی وجود داشته باشد یعنی اختیاردار زندگی انسان خداوند متعال باشد در اینجا چشایی معنوی درست کار می‌کند.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به روایتی از پیامبر اکرم(ص) بیان کرد: به گفته پیامبر کسی می‌تواند طعم ایمان را بچشد که نه فقط خالق او بلکه اختیاردار زندگی او هم خدا باشد، حال اگر انسان بخواهد طعم یمان را بچشد چشایی او زمانی درست کار می‌کند که اختیاردار زندگی او خداوند باشد.

وی اظهار کرد: اگر اختیاردار زندگی انسان خودش باشد و یا کسی غیر از خدا باشد، چشایی انسان از کار می‌افتد، در اینجا انسان‌ها از غیر از ایمان لذت می‌برند و یا از غیر از امور معنوی لذت برده و شیرینی آن را می‌چشند چرا چون اختیاردار در روح و روان انسان کسی غیر از خدا تعیین شده است.

چه برنامه‌ای برای سیستم روانی انسان لازم است

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی ادامه داد: عامل هشتم برنامه‌داری است، برنامه‌دار بودن یکی از ضرورت‌های زندگی انسان است، انسان چون اختیار دارد می‌تواند برنامه‌های زندگی خود را انتخاب کند در برنامه در واقع راهنمای عمل است یا به عبارت دیگر کنش‌ها و واکنش‌های انسان را در موقعیت‌های مختلف تعیین می‌کند.

وی تصریح کرد: برنامه‌داری بخشی از روان ماست، روان ما به برنامه نیاز دارد و برای سیستم روانی ما داشتن برنامه اجتناب ناپذیر است در حقیقت سیستم روانی ما بر اساس برنامه بارگذاری شده تنظیم می‌شود و این یعنی نوع آن برنامه بر سایر بخش‌ها اثرگذار است و همه این موارد به دلیل اختیارداری انسان است زیرا انسان چون اختیار دارد برنامه برای ما یک چالش خواهد بود.

پسندیده اظهار کرد: وقتی انسان مختار شد بخشی از سیستم روانی او به برنامه نیاز دارد، به عبارت دیگر سیستم روانی ما بخشی دارد به نام برنامه‌داری که چه برنامه‌ای باید در آن قرار بگیرد برنامه‌داری یکی از بحث‌هایی است که در سیستم روانی انسان اتفاق می‌افتد.

وی گفت: حالا این مسئله مطرح می‌شود که چالش برنامه چیست، این است که ما یک دو قطبی انسان و خدا پیش رو دادیم، حال این سؤال مطرح می‌شود که آیین زندگی ما چیست آیا مادی و بشری است یا الهی و معنوی است؟ چه برنامه‌ای را برای سیستم روانی خود بارگذاری می‌کنیم و اینجا انتخابگری ما بر بقیه بخش‌های وجودی ما اثرگذار است و آیین بارگذاری شده بر سیستم روانی ما روی چشایی معنوی ما اثرگذار است.

این کارشناس ادامه داد: بنابراین من نمی‌توانم هر نوع سبک زندگی و آیینی را در سیستم روانی خود بارگذاری کرده باشم طبق آن برنامه زندگی کنم و دوست داشته باشم که لذت ایمان را هم ببرم این امکان ندارد و آن آیین بارگذاری شده بر چشایی معنوی من اثر دارد.

وی افزود: چشایی معنوی مطابق با آیین بارگذاری شده در روان انسان کار می‌کند بنابراین اگر بین این دو تعارض و ناهماهنگی وجود داشته باشد انسان نمی‌تواند چشایی معنوی داشته باشد و به عبارت دیگر طعم ایمان را بچشد و این در واقع دین ادعایی است.

پسندیده گفت: اما اگر واقعاً در سیستم روانی ما برنامه الهی بارگذاری شود در اینجا سلامت چشایی معنوی انسان تضمین شده و اختلال به وجود نمی‌آید، ماه مبارک رمضان ماه قرآن و ماه بارگذاری برنامه‌هاست، در این ماه یکی از کارهایی که می‌توانیم انجام دهیم این است که بیاییم و آیینی که باید در سیستم روانی انسان قرار بگیرد انتخاب کنیم آیا قرآنی است یا ضد قرآنی؟

وی خاطرنشان کرد: بنابراین راز اختلال چشایی معنوی را در همین موضوعات باید جستجو کرد، باید ببینیم چه برنامه‌ای در آن بخش از سیستم روانی ما که کارش برنامه داری است، بارگذاری شده، اگر برنامه بارگذاری شده برنامه الهی و معنوی نباشد طبیعتاً ما با اختلال چشایی معنوی مواجه خواهیم شد.

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی گفت: پیامبر فرمود انسانی طعم ایمان را می‌چشد که رب او خدا و دین و آیین او اسلام باشد، اینجا مسئله دین به عنوان آیین مطرح شده است که اگر اسلام آیین انسان باشد آن وقت است که چشایی معنوی او کار می‌کند.

راهنماداری نیاز سیستم روانی انسان

وی ادامه داد: عامل نهم راهنماداری است، راهنماداری یعنی ما برای اجرای برنامه نیاز به راهنما داریم و راهنما هم برای سیستم روانی انسان اجتناب ناپذیر است چون کارکرد راهنما تبیین برنامه است و اجرای برنامه ما مهم است تا ادراک و فهم اتفاق بیفتد، زیرا انسان با فهم سر و کار دارد.

این استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: به عنوان مثال از گذشته تاکنون با توجه به شرایط نوع زندگی‌ها تغییر کرده است و در این شرایط برنامه نیاز به تطبیق با موقعیت دارد و همین امر لزوم داشتن راهنما را تبیین می‌کند، جالب این است که برای سیستم روانی ما راهنما داشتن نیاز است.

وی بیان کرد: اینجاست که سیستم روانی ما بر اساس اشاره‌های آن راهنمای تعیین شده تنظیم می‌شود، اینجاست که نوع راهنما بر بخش‌های سیستم روانی ما اثرگذار است و یکی از چالش‌های بزرگ ما چالش راهنما است، ما راهنمایان نار و راهنمایان نور داریم، راهنمای صادق یا کاذب و باید ببینیم کدام یک ما را واقعا به سعادت می‌رسانند.

پسندیده بیان کرد: ما معتقدیم راهنما باید پاک باشد و نباید اهل خطا باشد نباید اهل اشتباه باشد آنچه در ادبیات دینی از آن به عنوان معصوم بودن یاد می‌شود در واقع معصوم باید راهنمای زندگی انسان باشد و راهبر انسان باشد یعنی کسی که در جلو قرار می‌گیرد و انسان‌ها را با خود پیش می‌برد این راهنما باید معصوم و عاری از اشتباه باشد.

وی بیان کرد: معصوم برنامه را بدون اشتباه تبیین می‌کند و راه را بدون اشتباه نشان می‌دهد و اگر چنین راهنمایی در سیستم روانی انسان قرار بگیرد آن زمان است که سیستم روانی درست کار خواهد کرد بنابراین مسئله انتخاب راهنما یا قرار دادن راهنما در سیستم روانی انسان بسیار مهم است چون چشایی معنوی انسان تحت تأثیر این امر قرار می‌گیرد.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: پیامبر در ادامه می‌فرمایند، کسی طعم ایمان را می‌چشد که محمد را رسول بداند که او آیین خدا را تفسیر، تبیین و اجرایی می‌کند، یعنی در موقعیت‌های عینی زندگی آن را تطبیق می‌دهد و این‌ها بر چشایی معنوی ما اثرگذار است.

وی خاطرنشان کرد: نکته آخر اینکه امامت تداوم اجرای نبوت است و امامت یعنی در سیستم روانی انسان راهنما چه کسی است؟ اینجاست که چهارده معصوم(ع) برای ما معنا پیدا می‌کند درواقع تعیین امام یک کنش روانی است و ما انسان‌ها هرگز بدون امام نمی‌توانیم زندگی کنیم.

پسندیده در پایان گفت: بعد از نبی مکرم اسلام(ص) امامت تداوم اجرای نبوت بود و این کاملاً بر چشایی معنوی انسان اثر گذارشت، در واقع عادلی که بر اساس هوس‌های خود عمل و رفتار نمی‌کند باید راهنمای زندگی انسان باشد، در قرآن کریم آمده است که در روز قیامت هر جامعه و هر مردمی را با امام آنها می‌خوانیم، چرا مهم است چون در سیستم روانی انسان تعریف شده است و وقتی تعریف شود تمامی حرکات و سکنات انسان بر اساس آن انجام خواهد شد.