مراقب دنیای ذهنی و معنوی خود باشیم

به گزارش ایکنا از قزوین، مسعود جان‌بزرگی، استاد روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در وبینار تحلیل روان‌شناختی دعای افتتاح که شب گذشته، ۳۱ فروردین به همت «دپارتمان درمان معنوی خداسو» در مرکز خدمات مشاوره و روان‌شناسی «طلیعه سلامت» برگزار شد، اظهار کرد: شب‌های قبل درباره دنیای ذهنی و عینی و کلمه صحبت کردیم، به نظر می‌رسد «کلمه» مفهومی است که در دنیای عینی و ذهنی استفاده می‌شود و از طریق آن برای دنیای ذهنی برنامه‌ریزی می‌کنیم و با توجه به معنایی که از دنیا داریم روی زندگی و سرنوشت خود اثر می‌گذاریم.

وی ادامه داد: اگر خداوند در رأس کلماتی که در ذهن پردازش می‌شود قرار بگیرد از دنیای ذهنی امن‌تری برخوردار خواهیم بود. حال این سؤال پیش می‌آید که چطور دنیای ذهنی خود را ناامن می‌کنیم؟ امنیت در دنیای عینی مهم‌تر است یا دنیای ذهنی؟ اگر دنیای عینی ناامنی داشته باشد گذراست اما اگر این مفهوم به دنیای ذهنی راه یابد نمی‌دانیم می‌توانیم آن را از بین ببریم یا خیر.

این استاد روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: اگر دچار دلبستگی ناایمن شده باشیم بعید به نظر می‌رسد دنیای ذهنی از امنیت برخوردار باشد؛ اگر در دنیای عینی ناامنی به وجود آید فرار می‌کنیم اما زمانی که در دنیای ذهنی ناامنی به وجود آید چه باید کنیم؟ وقتی بر اساس کلمات موجود در ذهن دنیا را برای خود را ناایمن تعبیر می‌کنیم به دنیای ناایمن ذهنی خود پناه می‌بریم، اگر خدا را از دنیای ذهنی حذف کنیم چه باید کرد آیا جایگزینی برای خداوند پیدا می‌شود؟!

وی افزود: آنچه انسان در دنیا را تجربه می‌کند نشان می‌دهد که در دنیای ذهنی نمی‌توان از ناامنی فرار کرد، روان‌شناسان تحقیق کرده و دیده‌اند کودکان در ذهنشان بزرگسالانی که در تربیت آ‌ن‌ها مؤثر هستند را به افراد خوب و بد تقسیم می‌کنند؛ وقتی ذهن دوپاره شود باعث بروز ناامنی می‌شود، فراموش نکنیم که این تقسیم‌بندی‌ها توسط همه ما نیز انجام می‌شود.

جان‌بزرگی تصریح کرد: گاهی دوگانگی شرایط را غیرقابل پیش‌بینی می‌کند و استرس نمونه‌ای از این شرایط غیرقابل پیش‌بینی است اما باید بگوییم که مدیریت دنیای عینی راحت‌تر است. در دوران کودکی زمانی که احساس کنیم پدر و مادر یک لایه هستند و چهره منفی ندارند احساس امنیت بیشتری خواهیم داشت.

وی بیان کرد: وقتی تحقیقات تجربی را بررسی می‌کنیم می‌بینیم بر‌اساس داده‌های موجود یکی از خطاهای ادراکی ما نسبت به خداوند این است که خدا را انسان دوچهره‌ای ادراک می‌کنیم. واقعیت این است دنیای مادی و عینی گرایش به تکثر و دنیای ذهنی گرایش به وحدت دارد، اگر دنیای ذهنی را از وحدت خارج کنید فرد دچار آشفتگی می‌شود برای همین است که در دیوانگی فرد نمی‌تواند ذهن خود را مدیریت کند.

مراقبت از دنیای معنوی

این استاد روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تشریح کرد: مراقب دنیای ذهنی و معنوی خود باشیم چراکه از دنیای عینی مهم‌تر است هرچه در دنیای واقعی پراکنده و سردرگم باشیم در دنیای ذهنی نیز پراکنده و سردرگم خواهیم بود. شب‌های قدر ازجمله شب‌هایی است که می‌توانیم دنیای ذهنی خود را پالایش و آماده کنیم؛ در یک فراز از دعای افتتاح آمده است «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُؤْمِنُ الْخَائِفِینَ وَ یُنَجِّی (یُنْجِی) الصَّالِحِینَ (الصَّادِقِینَ)؛ ستایش خدا را که ترسناکان را ایمنى بخشد و صالحان را نجات دهد». این فراز پیامی را در ذهن ما ثبت می‌کند که اگر می‌ترسید نقطه امن خداست، اگر کار خوب می‌کنید و نگرانید شما را نجات ندهد خدا می‌گوید من ناجی شما هستم اگر حق شما را تضییع کردند خداوند می‌گوید من شما را ترفیع می‌دهم.

وی گفت: «وَ یَرْفَعُ الْمُسْتَضْعَفِینَ وَ یَضَعُ الْمُسْتَکْبِرِینَ وَ یُهْلِکُ مُلُوکاً وَ یَسْتَخْلِفُ آخَرِینَ؛ و ضعیفان را بلند گرداند و گردنکشان را خوار سازد پادشاهان را هلاک سازد و دیگران را به‌جاى آنان بنشاند». خدا را شاکریم که منجی کسانی است که کار خوب انجام می‌دهند بنابراین اگر با افراد متکبر مواجه شویم خداوند آن‌ها را ضایع خواهد کرد. خداوند کسانی را که احساس شادی کردند را هلاک می‌کند؛ خداوند پیام امنیت می‌دهد که ذهن خود را نگران نکنید چون قرار است من به شما رشد و ایمنی دهم.

جان‌بزرگی اشاره کرد: دنیای ذهنی گرایش به وحدت دارد بنابراین اگر در دنیای عینی بتوانیم افراد را ۲ قسمتی ببینیم نمی‌توانیم درباره خدا اینگونه فکر کنیم چون خداوند واحد است و در توحید دوگانگی معنا و امکان ندارد.

انسان با مولایش قهر نمی‌کند

وی بیان کرد: یکی از مشکلات انسان‌ها این است که به خداوند نمای انسانی می‌دهند و این باعث می‌شود با خدا قهر کنند اما انسان با مولایش قهر نمی‌کند و نمی‌تواند به او ضرر بزند. امام سجاد (ع) در دعای ابوحمزه خداوند را معرفی می‌کنند پس فراموش نکنیم که انسان‌نمایی خدا در ذهن بزرگ‌ترین مشکل معنوی ماست.

این استاد روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: قواعد ارتباطی خداوند متفاوت است اگر خدا را آن‌گونه که هست درک کنیم مدیریت ظاهر و باطن ما به دست خداوند می‌افتد و آن هنگام امن است چون امکان تقسیم وجود ندارد و دوبینی از بین می‌رود و چشم باطنی ما بهتر می‌بیند. شک کردن، ترسیدن و مورد ظلم قرار گرفتن ازجمله شرایطی است که می‌تواند ما را ناایمن کند.

وی با اشاره به دعای افتتاح بیان کرد: «وَ الْحَمْدُلِلَّهِ قَاصِمِ الْجَبَّارِینَ مُبِیرِ الظَّالِمِینَ مُدْرِکِ الْهَارِبِینَ نَکَالِ الظَّالِمِینَ؛ ستایش خداى را که درهم شکننده سرکشانست و هلاک‌کننده ستمکاران است و دریابنده گریزندگان و به کیفر رساننده ظالمان»؛
خدا را شکر می‌کنیم که اگر کسی ظلم می‌کند خداوند او را در هم می‌شکند خدا تنها پناهگاه امن ماست اگر اتفاقی بیفتد حواس او به بندگانش است.

جان‌بزرگی ادامه داد: «صَرِیخِ الْمُسْتَصْرِخِینَ مَوْضِعِ حَاجَاتِ الطَّالِبِینَ مُعْتَمَدِ الْمُؤْمِنِینَ؛ فریادرس فریاد خواهان است و مرجع حاجت نیازمندان و محل اعتماد اهل ایمان». وقتی از خداوند طلب می‌کنیم حاجت می‌دهد پس کافی‌است در شب‌ قدر با سراسر امید بیدار بمانیم و اعمال امشب را انجام دهیم. ایمنی در ذهن و باطن وقتی به وجود می‌آید که پناهگاه امن داشته باشیم و تکیه‌گاه ما قابل تقسیم نباشد بنابراین اگر به خداوند و آخرت ایمان بیاوریم نورانیت خدا را درک خواهیم کرد و کافیست خداسو شویم چون این‌گونه ترس و تهدید در ذهن ما راه پیدا نخواهد کرد.

سرنوشت ما به عمل ما بستگی دارد

وی تأکید کرد: خدا را فراموش نکنیم خودفراموشی در دنیای ذهنی اتفاق می‌افتد؛ فراموش نکنیم که وضعیت یک سال آینده ما در شب ۱۹ رمضان معلوم می‌شود و در شب ۲۱ مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت سرنوشت ما در شب ۲۳ تایید و امضا می‌شود. البته سرنوشت ما به عمل ما بستگی دارد.

این استاد روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: ماهیت عمل ما نیت ماست و خداوند اجر آن را می‌دهد بنابراین باید امیدوار به خداوند مهربان باشیم چون او ما را دوست دارد و برای ما افرادی را فرستاده که به وسیله آنان خود را متعالی کنیم؛ بنابراین ائمه اطهار (ع) بزرگ‌ترین نعمت‌های ما هستند و اگر این دعاها نبود نمی‌دانیم چه بلایی بر سر دین ما می‌آمد.

جان‌بزرگی یادآور شد کرد: امیدواریم پاک کردن ذهنمان از انسان‌نمایی خداوند بتواند یکی از اتفاقات خوب شب‌های قدر باشد؛ وقتی جوشن کبیر را می‌خوانیم می‌خواهیم بگوییم خداوند تنها فریادرس ماست و دلمان می‌خواهد ما را از آنچه در دلمان جمع کردیم نجات دهد و به نور نزدیک کند. فراموش نکنیم که نه ظلم کنیم و نه ظلم را بپذیریم؛ به لحاظ روان‌شناختی عدم ظلم و پذیرش ظلم باعث می‌شود پاک شده و وحدت پیدا کنیم.