شرک یکی از دردهای روانی و معنوی است

به گزارش ایکنا از قزوین، مسعود جان‌بزرگی، استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در وبینار تحلیل روانشناختی دعای افتتاح که شب گذشته ۱۷ فروردین به همت «دپارتمان درمان معنوی خداسو» از مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی «طلیعه سلامت» برگزار شد، اظهار کرد: به اندازه کافی اطلاعات در مورد موضوعات مختلف وجود دارد اما مشکل ما مشکل اقدام و عمل است؛ حداقل قسمتی از سخن ائمه اطهار (ع) را برای خود عملی کنیم چون راه نجات عجیبی است که لذت را به همراه دارد.

وی بیان کرد: ما ۲ دنیای عینی و ذهنی داریم؛ دنیای ذهنی را می‌توانیم لمس کنیم و دنیای آخرت یک نسخه گسترده از دنیای ذهنی است که قوانین حاکم بر دنیای ذهنی متفاوت از قوانین دنیای عینی است. در دنیای عینی همه چیز گذراست اما در دنیای ذهنی هیچ چیز گذرا نیست.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: باید درک کنیم دنیای واقعی ما دنیای معنوی و ذهنی ماست و اصالت ما آنجاست، آنقدر که دنیای ذهنی ما در اختیارمان قرار دارد دنیای عینی در اختیار ما نیست. زمانی که متولد می‌شویم و رشد می‌کنیم اختیار خود را در دنیای طبیعی سرمایه‌گذاری می‌کنیم و در نهایت آن‌را از دست می‌دهیم مگر آنچه که در دنیای عینی سرمایه‌گذاری می‌کنیم با دنیای ذهنی متصل شود.

وی افزود: فرض کنید در ماه رمضان روزه می‌گیرید تا شکر نعمت‌های خداوند را به جا آورید؛ وقتی چیزی زیاد در اختیار داریم قدر آن را نمی‌دانیم بنابراین برای اکرام نعمت‌ها امساک می‌کنیم و نخوردن در دنیای ذهنی ذخیره می‌شود که در حوزه اختیار ماست؛ اینگونه قوانین این ۲ دنیا مشخص می‌شود؛ وقتی کاری را در دنیای عینی انجام می‌دهیم و حواس ما به دنیای ذهنی نیست، باز هم در دنیای ذهنی ذخیره می‌‌شود چون دنیای ذهنی جایی است که اختیار آن را نداریم.

جان‌بزرگی توضیح داد: برای مثال فیلمی را تصادفی تماشا می‌کنیم و گفتگوهای آن فیلم در ذهن ما ذخیره می‌شود اما چون نیت نکردیم گفتگوها جایی ذخیره می‌شود که ما روی آن تسلط نداریم. برای دنیای ذهنی سرزمینی را تصور کنید که در آن آبیاری می‌کنید و ممکن است آنچه رشد می‌کند علف هرز باشد و پس از رشد زور ما به آن نرسد. چه می‌شود کسی دچار وسواس می‌شود چون داده‌ها جایی ذخیره شده که اختیار از او گرفته و مدیریت سخت می‌شود.

وی اشاره کرد: در جسم ما ۲ سیستم خون‌رسانی و اعصاب در همه سلول‌های بدن وجود دارد، می‌توانیم عصب را قطع کنیم اما آن قسمت که از عصب خارج است، از کنترل ما نیز خارج خواهد بود؛ خونی که در ذهن ما وجود دارد تمام دنیای ما را به هم متصل می‌کند و در حقیقت عمل مانند خون موجود در سلول است. عملی که همه دنیای ذهنی ما را به هم وصل می‌کند نیازمند یک سیستم عصبی است که همه را با هم جمع کند.

لحظات طلایی ماه مبارک رمضان

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه یادآور شد: با دنیای معنوی خود بیشتر آشنا شویم و ببینیم چه چیز را وارد آن می‌کنیم جایی که دنیا و زندگی و سرنوشت به آن بستگی دارد. شب و روز ماه مبارک هر لحظه‌اش طلاست؛ هر عمل ما طلا می‌شود به شرطی که نیت خود را اصلاح کنیم. آنچه در دنیای ذهنی ما خریدار دارد عمل است. اگر به دعای افتتاح بازگردیم و فرازهای آن را مرور کنیم می‌بینیم دعا با مهرورزی، رحمت و رحمانیت شروع می‌شود؛ برای اینکه رحمت و مهربانی خدا را دریافت کنیم باید با خود و دیگران مهربان باشیم.

وی تصریح کرد: امام سجاد (ع) در دعای افتتاح اشاره می‌کنند که چقدر با خودمان مهربان هستیم، اگر خداوند می‌گوید می‌بخشد ما نیز باید خود را برای شب قدر آماده کنیم و دیگران را ببخشیم، اگر بخواهیم حرکتی کنیم باید احسان ما راه بیفتد و حسن خلق و خوش اخلاقی ما نسبت به خود و دیگری جریان پیدا کند.

جان‌بزرگی تشریح کرد: در فراز دوم و سوم از دعای افتتاح چند نکته است «اللّٰهُمَّ أَذِنْتَ لِى فِى دُعائِكَ وَمَسْأَلَتِكَ، فَاسْمَعْ يَا سَمِيعُ مِدْحَتِى، وَأَجِبْ يَا رَحِيمُ دَعْوَتِى، وَأَقِلْ يَا غَفُورُ عَثْرَتِى، فَكَمْ يَا إِلٰهِى مِنْ كُرْبَةٍ قَدْ فَرَّجْتَها، وَهُمُومٍ قَدْ كَشَفْتَها، وَعَثْرَةٍ قَدْ أَقَلْتَها، وَرَحْمَةٍ قَدْ نَشَرْتَها، وَحَلْقَةِ بَلاءٍ قَدْ فَكَكْتَها؛ خدایا، در خواندنت و در درخواست از حضرتت به من اجازه دادی، پس ای شنوا ستودنم را بشنو و ای مهربان اجابت کن دعایم را و ای آمرزنده بیامرز لغزشم را، ای معبودم چه بسیار سختی‌های که از آن گره گشودی و اندوه‌ها که برطرف کردی و لغزش‌ها که آمرزیدی و رحمت که گستردی و زنجیر بلا که باز کردی» خدایا به من اجازه دادی رایگان، ساده و بی‌آلایش و بدون تشریفات تو را بخوانم و از تو بخواهم و سوال کنم و درخواست داشته باشم. خدایی که در این منزلت قرار دارد ما را چقدر دوست داشته که خود را ارزان در اختیار ما قرار داده است، ارزان‌تر از چیزی که فکر کنیم.

وی مطرح کرد: خدا می‌گوید که به سمتش برویم، باید از خود بپرسیم که خداوند چقدر باید ما را دوست داشته باشد که بگوید به سمتش برویم. امام سجاد (ع) می‌خواهند بگویند که خدایا تو شنونده فوق‌العاده‌ای هستی و حتماً مدح من را می‌شنوی وقتی که می‌گویم تو با من باشی حتماً آن را می‌شنوی و تو رحیم هستی؛ وقتی تو را دعوت می‌کنم حتماً دعوت من را می‌پذیری و اجابت می‌کنی چون تو رحیم هستی و می‌دانم به خاطر اینکه تو غفور و بخشنده هستی، وقتی از تو می‌خواهم که لغزش‌های من را ببخشی حتماً این کار را می‌کنی چون تو غفور هستی و خودت را با این اسم به من معرفی کردی.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه توضیح داد: وقتی وارد گفتگو می‌شویم و خداوند را دعوت می‌کنیم حضور خداوند را حس می‌کنیم؛ نزدیک‌ترین وجود به هستی ما خداست چون هر لحظه به ما هستی می‌دهد؛ ای کسی که معبود من هستی یادم نمی‌رود که چه سختی‌هایی که تو گره آن را برای من باز کردی و نمی‌توانم آن‌ها را بشمارم و چه غم‌ها و رنج‌هایی که من داشتم و تو آن‌ها را برطرف کردی؛ چه رحمت‌هایی را برای من گستردی و چه زنجیرهای بلایی که زندگی من با آن گره خورده بود را برای من باز کردی؛ همه این‌ها پس از حمد خداوند متعال می‌آید بنابراین باید حال حامد بودن را در خود ایجاد کنیم، اگر حتی ادای آن را درآوریم در ما استقرار پیدا خواهد کرد چون قانون روانشناختی است.

وی تأکید کرد: وقتی یک عمل ناهمگون یا همان عملی که ما آن را دوست نداریم در دنیای ذهنی قرار می‌گیرد شقاق ایجاد می‌کند همان‌گونه که وقتی به بدن ضربه بزنیم درد دارد یکی از دردهای روانی و معنوی شرک است.

جان‌بزرگی اشاره کرد: پس تا اینجا نکته ما این بود که فضای ذهنی ما فضایی است که در اختیار ماست و این فضا قابل مدیریت است البته اگر دیر نشود! اگر سراغ دعای امام سجاد (ع) برویم خواهیم دید که دعایی عجیب است و مانند یک برنامه است که می‌توانیم از آن کمک بگیریم.

وی اظهار کرد: امام سجاد (ع) دعای ورود به ماه مبارک را با حمد شروع کرده و چند فراز در خصوص حمد دارد که فضیلت ماه مبارک را مطرح کرده است؛ خداوند نعمت‌های بسیاری به ما داده است، یکی از آن نعمت‌ها توانایی مدیریت ذهن و دومین هدایتگر شامل هدایتگر بیرونی است که قرآن کریم و اهل بیت (ع) را شامل می‌شود. در ماه مبارک رمضان نعمت‌های خداوند متعال را تکریم می‌کنیم.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در مرور چند فراز از دعای افتتاح گفت: امام سجاد (ع) راجع شب قدر صحبت می‌کنند که یک شب به اندازه هزار ماه ارزش دارد بنابراین وقتی که خداوند این لطف را برای ما ایجاد کرده است بابی را برای آن باز کرده است تا یک عمل ضریب هزار بخورد؛ این شانس بزرگی است که خداوند در حق ما لطف کرده است.

وی اضافه کرد: حضرت سجاد (ع) در دعای افتتاح چندین مرتبه بر محمد و آل محمد (ص) درود می‎‌فرستند، در حقیقت صلوات یک تمرین است که به زبان عربی یا فارسی از حضرت محمد (ص) و خاندانش یاد کنیم که این یک مبحث مجزا در روان درمانگری ذهن آگاهی است؛ البته باید بگوییم که ریشه ذهن آگاهی از دین بوده است. بنده در درمان معنوی مطلبی را به ذهن آگاهی اضافه کردم قانون دنیای ذهنی ما این است که هوشیاری بر آن حاکم باشد اگر هوشیار نباشیم دروازه ذهن ما به خواست ما وابسته است بنابراین می‌توانیم محافظ و آنتی ویروس در ورودی ذهن خود قرار دهیم.

یکی از قوانین دنیای عینی «تکثر» است

جان‌بزرگی تصریح کرد: امام سجاد (ع) بعد از اینکه بر محمد و آلش درود می‌فرستند می‌گویند که خدایا به من قدرت شناخت فضل، اجلال و بزرگی بده و این ماه را به من بفهمان؛ خدایا این‎‌ها را به قلب من الهام کن و در طول روز حواست به من باشد. یکی از قوانین دنیای عینی «تکثر» است، چون حواس ما پرت می‌شود و جاهایی می‌تواند برای ما خطر داشته باشد پس از خدا می‌خواهیم که به قلب ما الهام کند.

وی خاطرنشان کرد: خدایا ما را در روزه داشتن در این ماه با حفظ جوارح و اعضایمان از ارتکاب گناه و گماردن این اعضا به آن چیزی که مایه رضایت توست کمک کن. خدایا می‌شود کمک کنی چشم من از دیدن چیزهایی که برای من ضرر دارد مصون باشد. می‌شود گوش من را مصون کنی و یک واکسن معنوی به قلب من الهام کنی و در ذهن و جودم جریان دهی تا از اعضا و جوارحم مراقبت کنم و آن‌ها مصون باشند؟

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در دنیای امروز حرف لغو زیاد گفته می‌شود، اضافه کرد: امام سجاد (ع) در دعای افتتاح این پیام را می‌دهند که باید خودمان اراده کنیم تا از مجلسی که حرف لغو وجود دارد بلند شویم و از مسخره شدن نترسیم. در سوره بقره آمده است کسی که ایمان دارد را مسخره می‌کنند. خدایا چشم ما را از صحنه‌ای که لغو است محافظت کن چون به راحتی نمی‌توان آن را مدیریت کرد چون یکبار می‌بینیم برای همیشه در ذهن ما باقیست.

وی گفت: امام سجاد (ع) برنامه ما را در ماه رمضان مشخص می‌کنند که زیبا، آسان و در دسترس است؛ امام سجاد (ع) می‌گویند که خدایا کاری کن دست ما به حرام دراز نشود؛ یعنی این دست یک عضو من است و باید مراقب آن باشم. خدایا کاری کن قدم‌هایی که با پایم برمی‌دارم جایی نرود که در آن حرام باشد و در آن عملی انجام شود که گناه باشد و در چاله‌های معنوی گرفتار شوم و نتوانم از آن خارج شوم.

جان‌بزرگی اشاره کرد: خدایا لذت‌بخش‌ترین غذاها را به من نعمت دادی کمک کن در شکم من لقمه حرام نرود چون انرژی تفکر و عبادت از لقمه تأمین می‌شود پس نمی‌شود بذر حرام کاشت و محصول حلال برداشت کرد.

وی بیان کرد: خدایا از دست این زبانم خسته شدم، می‌شود کاری کنی زبان من فقط به آنچه تو گفتی باز شود؟ زبان ما بزرگ‌ترین دوست و بزرگ‌ترین دشمن ماست. یک غیبت می‌تواند یک فساد به‌دنبال داشته باشد. بیاییم در ماه رمضان روزه سکوت بگیریم یعنی حتی‌المقدور غیر از سلام کردن، شروع‌کننده سخن نباشیم و جوری حرف بزنیم که بعداً پشیمان نشویم. گاهی در روان‌درمان‌گری مشاهده می‌کنیم که یک جمله‌ از والدین در ذهن کودک ضبط شده است، اگر دنیای ذهنی را انکار کنید می‌توانید آخرت را انکار کنید.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: خدایا کاری کن تلاش ما و زحمتی که ما می‌کشیم در مسیر نزدیک شدن به تو باشد و ثواب تو در آن باشد. امام سجاد (ع) ذهن ما را درمان می‌کنند پس از خداوند متعال بخواهیم تا تلاش‌ها و زحماتی که ما می‌کشیم در جهت نزدیکی به او باشد. وقتی صحبت از قرب الهی می‌کنیم یعنی رنگ خدایی بگیریم، نسبت به خودمان مهربان باشیم و گناه نکنیم و آن را از خود دور کنیم. توبه باید وجود ما را تزکیه کند و علف‌های هرزی که در درون ما ذخیره شده است را از سرزمین معنوی ما ریشه‌کن کند و اثر آن را از بین ببرد؛ پس بیاییم در این روزهای ماه رمضان توبه کنیم.

جان‌بزرگی تأکید کرد: این دعا برنامه عملی است که باید تلاش کنیم آن را در خود پیاده کنیم. یقین داشته باشیم که خداوند دست ما را می‌گیرد اما باید طالب باشیم تا خداوند دستمان را بگیرد.