صلح، ایمان را به عمل صالح وصل می‌کند

به گزارش ایکنا از قزوین، مسعود جان‌بزرگی، استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در وبینار آموزشی قرآن، دعا و روانشناسی معنوی که چهارشنبه شب، ششم فروردین‌ماه به همت دپارتمان درمان معنوی مرکز طلیعه سلامت و مرکز دانش‌بنیان گسترش و آزمایش روانشناسی معنوی جان‌بزرگی برگزار شد، گفت: در چند جلسه گذشته درباره یک سری قوانین روانی و معنوی صحبت کردیم که برای موفقیت به آنها نیاز داریم.

وی ادامه داد: موضوع سرمایه روانی و معنوی بحثی است که امروزه در ادبیات روانشناسی جای گرفته است و تحقیقات مختلفی روی آن انجام گرفته و تست‌های مختلفی برای آن طراحی شده است اما سرمایه معنوی آنگونه که در قرآن آمده است، بیشتر به بحث ما مربوط می‌شود و بیشتر مد نظر است.

استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: در مورد این موضوع صحبت کردیم که به نظر می‌رسد سرمایه را دو موضوع ایمان و عمل صالح می‌سازد که زمینه‌های این دو در باطن انسان وجود دارد و ضرب این دو با یکدیگر سرمایه معنوی را به وجود می‌آورد.

وی خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد ایمان پایگاه باطنی دارد و عمل صالح پایگاه ظاهری دارد، در واقع ایمان مؤلفه‌هایی دارد که به دنیای باطنی ما باز می‌گردد و عمل صالح نیز مؤلفه‌‌هایی دارد که باید در ظاهر اتفاق بیفتد، با توجه به اینکه خداوند هم در قرآن ایمان و عمل صالح را در کنار هم آورده است این دو ارتباط تعاملی با یکدیگر دارند، در واقع ایمان و عمل صالح مانند گدازه‌های زغال سنگ هستند که اشتعال آنها انرژی‌شان را بیشتر می‌کند و هر چقدر به هم نزدیک‌تر باشند همدیگر را بیشتر تقویت می‌کنند و در اصطلاح سرمایه روانی و معنوی ما را بیشتر می‌کنند.

بیشتر بخوانید: 

• سرمایه معنوی حاصل ضرب عمل صالح در ایمان است 
• امید یکی از سرمایه‌های روان‌شناختی است 
• غفلت به معنای قطع ارتباط شعور با قلب است 

جان‌بزرگی تصریح کرد: بر اساس نظر برخی از مفسرین ایمان با عمل صالح ساخته می‌شود و روح عمل صالح ایمان است و به نوعی این دو با یکدیگر ارتباط دارند، بنابراین مؤلفه‌های سرمایه معنوی در این دو قالبی که قرآن به ما معرفی کرده قرار می‌گیرد و مؤلفه‌ای در ادبیات روان‌شناسی وجود ندارد که نتوانیم با این فرمول آن را تبیین کنیم، بنابراین به نظر می‌رسد صحبت‌هایی که درباره ظاهر و باطن داشتیم در واقع با ایمان و عمل صالح تحقق پیدا می‌کند.

وی اظهار کرد: اگر بخواهیم مؤلفه‌های ایمان را بررسی کنیم باید بگوییم وقتی دل ایمان را می‌شکافیم مؤلفه‌‌ها‌یی در آن وجود دارد که خیلی جالب و کمک کننده است مثلاً یکی از آنها محبت است، یعنی به عبارت دیگر در دل ایمان، عشق و محبت وجود دارد و می‌دانید عشق و محبت سرمایه سازندگی‌ است یعنی با عشق و محبت می‌توانیم سرمایه‌ای که خدا به ما داده را به ثروت تبدیل کنیم.

این استاد دانشگاه گفت: وقتی ایمان ما رقم می‌خورد یعنی عشق ما نسبت به خدا، یعنی عشق ما نسبت به خالق و عشق ما نسبت به خالق یعنی عشق ما نسبت به خلق و خلاقیت که در دل ایمان نهفته است بنابراین یکی از مؤلفه‌های اصلی عشق است.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین آن مثبت‌نگری که روانشناسان به آن تأکید می‌کنند در ایمان وجود دارد، در نظریه‌های روانشناسی هم می‌بینیم که در مورد این موضوع صحبت می‌شود به عنوان مثال آدلر معتقد است که اگر یک روانشناس نسبت به کارش ایمان و عشق نداشته باشد امکان ندارد که بتواند به مراجعه‌کننده‌اش کمک کند.

جان‌بزرگی ادامه داد: بر اساس آیات قرآن جایگاه ایمان در قلب انسان است و به عبارتی تصدیق‌گری که قلب دارد یکی از مؤلفه‌‌‌ها و سرمایه‌هایی‌ است که ما داریم یعنی به عبارت دیگر قلب ما امکان تصدیق حقیقت را دارد همان گونه که امکان تصدیق باطل را نیز دارد به همین خاطر ایمان وابسته به این است که ما چقدر از شرک فاصله بگیریم و به توحید برسیم و از کفر فاصله گرفته و به ایمان برسیم و هر کدام از این دوگانه‌ها مراتبی دارد که این مراتب وابسته به مکانیزم تصدیق‌گری قلب انسان است.

وی بیان کرد: تا اینجا به دو نکته اشاره کردیم یک اینکه حواس ما کجاست و چه چیزی را دوست داریم و یا به نوعی ببینیم قلب ما با چه چیزی به شوق می‌آید آن موضوع، موضوع عشق ماست و ایمان هم آنجا قرار می‌گیرد و این‌ها سرمایه‌هایی هستند که باید از آن‌ها مراقبت کنیم.

استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: دیگری امنیت و احساس ایمنی است، این احساس ایمنی از معنای ایمان قابل حصول است، احساس ایمنی در اثر ارتباط به وجود می‌آید یعنی به عبارتی اگر انسان نسبت به موضوعی محبت داشته باشد ایمان شکل می‌گیرد یعنی به عبارت دیگر یکی از سازه‌های ایمان احساس امنیتی‌ است که ما داریم و حالا ما با چه کسی می‌توانیم این احساس امنیت را داشته باشیم قاعدتاً کسی که بتواند ما را رشد دهد یعنی وقتی کنارش هستیم از شک به یقین برسیم.

وی گفت: دلبستگی ایمن وقتی شکل می‌گیرد که انسان با کسی ارتباط داشته باشد که خودش ایمن باشد دوم اینکه ایمن‌ساز باشد و سوم اینکه بتواند در برابر تهدیدها از انسان دفاع کند و چهارم بتواند نیازهای انسان را با استفاده از سه مؤلفه تأمین کند و اگر بخواهیم به صورت واقعی به موضوع نگاه کنیم هیچ انسانی نمی‌تواند این جایگاه را داشته باشد و فقط خداوند متعال است که می‌تواند موضوع عشق انسان باشد و به تبع آن کسانی که خداوند خودش آن‌ها را معرفی کرده است می‌توانند در این جایگاه قرار بگیرند و به ما احساس ایمنی بدهند.

جان‌بزرگی تصریح کرد: به نظر می‌رسد این‌هایی که می‌گوییم در دل ایمان وجود دارد خیلی هم گران نیستند و در دسترس هستند، درباره صراط مستقیم وقتی جستجو می‌کنیم یکی از معانی آن این است که نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به هدف به شمار می‌آید و پاکی یکی از اهداف معنوی ما است.

وی افزود: و خدایی که رابطه ایمن خود را با او می‌سازیم و احساس امنیت می‌کنیم به عنوان سرمایه وجودی، رب ما نیز هست یعنی کسی که دست ما را از نقطه‌ای می‌گیرد و به نقطه دیگری که در آن تعالی وجود دارد می‌رساند، به همین دلیل پدر و مادر و اهل بیت(ع) نیز در مقام ربوبیت قرار دارند.

این استاد روانشناسی بیان کرد: یکی دیگر از مؤلفه‌‌‌هایی که در ایمان وجود دارد و این مؤلفه ایمان را به عمل صالح وصل می‌کند، صلح است، یعنی کسی که ایمان به خدا داشته باشد و احساس امنیت داشته باشد، ترس از روی ضعف ندارد که بخواهد برای کسی نقشه جنگ بکشد، در حالی که در سیستم تربیتی مهارت صلح را ما کم آموزش می‌دهیم، به عنوان مثال ما به کودکان یاد می‌دهیم که چطور از حق خود دفاع کنند اما خیلی کمتر به آنها می‌آموزیم که چطور باهم آشتی کنند.

وی گفت: صلح در معنای عام به معنای سازگاری است یعنی در اصطلاح صلاحی رفتار کردن را صلح می‌گویند و این امری است که به رغم پیشرفت‌هایی که در دنیا وجود داشته انسان‌ها با آن فاصله دارند.

صلح چه زمانی ایجاد می‌شود؟

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در حالی که اگر رابطه ما با خدا استحکام پیدا کند ما به طور خودکار با دنیا در صلح قرار می‌گیریم و به طور خودکار با خودمان در صلح قرار خواهیم گرفت در واقع عمل صالح یعنی عملی که در ظاهر ما اتفاق می‌افتد و با باطن ما سازگاری دارد. علامه طباطبایی وقتی می‌خواهد درباره عمل صالح توضیح دهد از کلمه سازگاری استفاده می‌کند یعنی اینکه در واقع با فطرت انسان زاویه ندارد.

وی اظهار کرد: به عنوان مثال معصومین بنابراین وقتی می‌گوییم معصومین نعمت هستند یعنی رفتارشان برای ما شاخص است و این همان سرمایه است، ما در دینمان چیزی کم نداریم و آنقدر مطالب واضح و روشن است گاهی اوقات انسان تعجب می‌کند و خدا آنقدر هست که انسان او را نمی‌بیند و سرمایه اصلی ما خداوند است.

جان‌بزرگی تصریح کرد: وقتی ایمان و عمل صالح در هم ضرب می‌شوند سرمایه حاصل می‌شود اگر انسان ظاهرش را از حالت صالح بودن خارج کند ضد سرمایه خواهد شد و اگر ایمانش را به کفر تبدیل کند ضد سرمایه خواهد بود و انسان این گونه به خود ضرر می‌رساند و مرتب این خسارت توسعه پیدا می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: کفر و شرک عفونت ایمان است و ایمان را از بین می‌برد و انسان گمراه ضد ایمان شروع به حرکت می‌کند و کسی که مغضوب است دیگران را هم گمراه خواهد کرد، در زندگی روزمره یکی از رفتارهای خطرناک که به ایمان آسیب می‌زند نامعتبرسازی است، یعنی به صورت مصداقی اگر کسی کاری را بلد باشد انجام دهد اما شما آن را برای او انجام دهید در واقع او را نامعتبر کرده‌اید چون اجازه نداده‌اید آن فرد کار را انجام دهد، چون یکی از مصادیق ایمان، ایمان به نیروهای درونی، ایمان به عقل و ایمان به توانمندی است.

استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه همه اعمال صالحی که ما داریم به پشتوانه ایمان است، گفت: وقتی شما کسی را نامعتبر کردید ممکن است ایمانش آسیب بخورد و دچار کشمکش معنوی شود و حتی اگر اخلاص نداشته باشد ایمانش را از دست بدهد بنابراین باید مراقب باشیم که به ایمان افراد ضربه نزنیم، این یعنی سرمایه ما هم وجه فردی و هم وجه اجتماعی دارد.

وی تصریح کرد: وقتی نزدیکان شما رشد می‌کنند و شما خوشحال می‌شوید یعنی از سرمایه‌تان استفاده کرده‌اید و وقتی گناهی می‌کنید نا ایمنی ایجاد می‌شود و در واقع ضد ایمان و ضد سرمایه رفتار کرده‌اید به همین خاطر است که معصومین سعی می‌کردند مرتب به ما یاد بدهند که چگونه با خدا سخن بگوییم و چگونه از سرمایه خود محافظت کنیم، ربوبیت خداوند یک سرمایه است یعنی او دارد از انسان دستگیری می‌کند ولی ما حواسمان نیست.

جان‌بزرگی در پایان بيان کرد: در دعای ابوحمزه امام سجاد(ع) فرمولی را به انسان می‌دهد که آسیب شناسی معنوی را روشن می‌کند، امام سجاد(ع) در این دعا به الطاف خداوند اشاره می‌کند و همه ما تجربه‌هایی را که امام سجاد(ع) بیان کرده‌اند در زندگی داشته‌ایم، امام سجاد(ع) درباره خدایی صحبت می‌کند که ربوبیت گسترده دارد و این همان سرمایه‌ای است که انسان در اختیار دارد، انسانی که همه هستی‌اش را از خداوند دارد.