سرچشمه کرامت انسان خداوند است

به گزارش ایکنا از قزوین، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین عباس پسندیده، رئیس پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی، در وبینار تحلیل روانشناختی دعای مجیر که شب گذشته، 14 فروردین به همت گروه درمان چندبعدی معنوی خداسو از سوی مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی «طلیعه سلامت» برگزار شد، با اشاره به آغاز ایام‌البیض (۱۳- ۱۴- ۱۵) ماه رمضان درباره علت این نامگذاری این ایام، گفت: در این روزها ماه در حالت کامل خود قرار دارد و آسمان نورانی است و مانند روز روشن است.

وی ادامه داد: همچنین در مورد این ایام، شیخ صدوق در علل الشرایع این چنین عنوان کرده که وقتی حضرت آدم و حوا از بهشتی که در آن بودند (که بهشتی متفاوت از بهشت آخرت است) تیرگی و سیاهی آن‌ها را فراگرفت. فرشتگان به خدا گفتند موجودی که به عنوان اشرف مخلوقات خلق کردی و به ما گفتی به او سجده کنیم، چنین تیره شایسته و زیبنده نیست که خداوند متعال فرمود سه روز ۱۳-۱۴ و ۱۵ روزه بگیرند که در هر روز یک سوم وجود آن‌ها نورانی می‌شد که این روایت تمثیلی است از این نکته که ما نیز می‌توانیم وجود خود را از تصورات نادرست از وجود حقیقی عالم، خداوند متعال تسبیح کنیم.

دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه قرآن و حدیث قم در ادامه بیان کرد: پیش از این نام‌هایی مانند الله مورد بررسی قرار گرفت و مطرح شد که الوهیت یکی از ویژگی‌هایی است که انسان‌ها همه آن را دارند اما در انتخاب اله و ویژگیهای خدای انتخاب شده نیازمند تسبیح هستند. در مورد رحمن و رحیم و تفاوت‌های آنها، درباره نیاز دیگران و نحوه برخورد با فرد نیازمند به‌واسطه عواطف تحریک شده در فرد کمک کننده صحبت شد و به این نکته دقت داشتیم که رحمت خداوند در برآورده کردن نیازهای مخلوقات است.

وی اظهار کرد: در این جلسه به ادامه دعا و صفت «کریم» خواهیم پرداخت. در ادامه دعا آمده «سُبْحانَک یارَحِیمُ، تَعالَیتَ یا کرِیمُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ یا مُجِیر» در معنای کرم، کریم و تکریم که به مرور به آنها خواهیم پرداخت چند مؤلفه مهم برای روشن شدن مفهوم وجود دارد که توجه به آنها به فهم مفهوم کریم کمک می‌کند.

پسندیده تصریح کرد: نکته اول اینکه کرامت به فضائل و محاسن اشاره دارد. در معنای کلمه کرم در برخی متون به جود و بخشش اشاره شده لازم به ذکر است که این مفهوم فقط یکی از مصداق‌های کرامت است. نکته دوم نه همه فضائل بلکه فقط آن فضائلی که از شرافت و بلند مرتبگی برخوردار هستند کرم نامیده می‌شود و به عبارتی در زبان عرب برای آنچه نفیس است واژه کرم کاربرد دارد، مانند چشم‌ها که کرائم نام دارند. نکته سوم اینکه واژه کرم در جایی که درباره فضیلت، جامعیت وجود دارد به کار می‌رود و نکته چهارم در واژه کرم تنزه و خودداری از آنچه در شأن کریم است، وجود دارد ضمن اینکه در زبان فارسی گاهی کرامت به بزرگواری اشاره دارد که مفهومی کامل نیست.

وی گفت: اگر اخلاقیاتی که شامل بده بستان است و توازن بین دو طرف کفه وجود دارد در نظر گرفته شود، کرامت اشاره به موقعیتی دارد که یکی از طرفین در کرامت، یک سرو گردن بالاتر از دیگری است. در موقعیت بده بستان به عنوان مثال، کسی در مورد شما اشتباهی مرتکب شده است و شما این حق را دارید که حق خود را بستانید و طلب جبران کنید اما در موقعیتی که شما در برابر اشتباه دیگری بخشش دارید یک قدم بالاتر رفته‌اید و تعاملی برتر و عالی‌تر و بلندمرتبه‌تر را پایه‌ریزی کرده‌اید.

این استاد دانشگاه افزود: «تَعَالَيْتَ يَا كَرِيم» در دعا اشاره به این دارد که همانند رحمت که استقلالی نیست، کرامت نیز تماماً متعلق به خداوند است و اگر انسان‌هایی در وجودشان کرامت است، اصل کرامت آن‌ها از خداست که شامل حال دیگران شده است و در صورتی که ما اینچنین فکر کنیم که رحمت یا کرامت استقلالی از خودمان است، وارد آلودگی، تاریکی، دوزخ و نار می‌شویم.

وی تصریح کرد: تعالی کرامت به این است که کرامت را از آن خداوند بدانیم و به این موضوع توجه داشته باشیم که خداوند متعال با بندگانش با کرم خود برخورد می‌کند و لازم است هر فرد تصورات غیرکریمانه که نسبت به خدا در ذهنش وجود دارد را اصلاح کرده زیرا این تصورات غیرواقعی و اشتباه نار هستند.

دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه قرآن و حدیث قم خاطرنشان کرد: کریم درباره خداوند اشاره به کسی دارد که کرامت از او آشکار می‌شود و در مورد انسان‌ها تکریم کردن به این معناست که به دیگران کرامت، سود بی‌نقص، کامل و بدون انتظار پاداش که در مقابل خدمت دیگران نیست برسانیم. در عبارت دعا مقصود تنزیه و پیراستن خدا از صفت غیرکریمانه در ذهن ماست. یعنی اگر این سؤال پرسیده شود که آیا خداوند کریمانه برخورد می‌کند پاسخ مثبت باشد و در صورتی‌که پاسخ منفی وجود داشته باشد، نیازمند تنزیه است. همچنین لازم است به منشأ کرامت که از خداست توجه داشته باشیم.

وی در پایان اظهار کرد: «سبحانک» و «تعالیت» هر دو اشاره به خداوند دارند و به میزان اتصاف به کرامت در خداست که بی‌نهایت است و تسبیح و تعالی در این مفهوم این است که خداوند را بی‌نهایت کریم بدانیم. بنابراین اگر بخواهیم از عبارت «سُبْحانَک یارَحِیمُ، تَعالَیتَ یا کرِیمُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ یا مُجِیر» تمرین عملیاتی داشته باشیم لازم است به این توجه کنیم که تا جایی که ممکن است یک گام از اخلاق برابر و متوازن بالاتر بیایم، زیرا وقتی مرتبه‌ای بالاتر وجود دارد یعنی در مرحله پایین‌تر مقداری نار وجود دارد.