«مهیمن» بودن خداوند به چه معناست

به گزارش ایکنا از قزوین، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین عباس پسندیده، رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی، در وبینار تحلیل روانشناختی دعای مجیر که شب گذشته، ۲۸ فروردین به همت گروه درمان چندبعدی معنوی خداسو از سوی مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی «طلیعه سلامت» برگزار شد، گفت: محور و اساس دعای مجیر اسامی خداوند متعال است و گفتیم که از نکات مهم در مورد اسماء خداوند متعال این است که این اسماء شیوه‌هایی هستند که خداوند به‌واسطه آن‌ها با بندگان ارتباط برقرار کرده و راه‌های برآورده کردن نیازهای انسان توسط خداوند، به‌وسیله اسماء‌الله به انسان شناسانده می‌شود.

وی ادامه داد: در جلسات پیش درباره برخی اسماء الله صحبت شد و بیان که انسان نیازمند رحمت خداوند است و به واسطه اسماء رحمن و رحیم با خداوند ارتباط برقرار می‌کند همچنین انسان نیازمند است تا کریمانه به او لطف شود که خداوند با اسم کریم از طریق کرامت با انسان ارتباط برقرار می‌کند و در بحث مالک گفته شد که خداوند به واسطه نام مالک و مالک انسان بودن نیازهای انسان را برآورده می‌کند و در قبال آن مسئول است.

بیشتر بخوانید:

• عبودیت با امنیت در قرآن با هم گره خورده‌اند
• زمانی‌که انسان برای دعا به سکوت می‌رسد
• مفهوم مالکیت را در ذهن اصلاح کنیم

این استاد دانشگاه اظهار کرد: در خصوص نام قدوس مطرح کردیم که انسان‌ نیازمند منبع قدسی، پاک، خالص و پیراسته است تا او را مورد پرستش قرار دهد و مسئله دور بودن و بری بودن از همه آسیب‌ها اشاره به اسم سلام خداوند دارد و در مورد اسم مؤمن گفتیم که خداوند ایمنی بخش است و انسان تهدیدهایی دارد به این معنا که خداوند برای انسان‌ها امنیت ایجاد کرده و تأمین کننده‌ امنیت است.

وی بیان کرد: در ادامه آیه شریف الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ و درباره مهیمن باید گفت که درخصوص مهیمن دیدگاه‌های متفاوتی وجودی دارد. برخی محققان آن را کسی که چیره و غالب هست معرفی کردند که البته کامل نیست. معنای دیگر شاهد است و لغت شناسان تأکید کرده‌اند که وقتی چیزی بر چیز دیگر رقیب و مراقب و شاهد هست به آن مهیمن می‌گویند. واژه دیگری که به آن اشاره شده است امنیت است و برخی محققان معتقدند «مهیمن» همان «مویمن» است و به واسطه کنار هم قرار گرفتن دو حرف تبدیل به مهیمن شده است.

اعتماد کامل به «مهیمن»

دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه قرآن و حدیث قم یادآور شد: در مجموع مطرح شده که مهیمن کسی است که محل امن است و می‌توان به او اعتماد کرد و دیگران می‌توانند او را امین خود بدانند و می‌توانند به او اطمینان کنند، وی مرکز امنیت و ایمنی است که می‌شود به او اعتماد کرد به نحوی که هرگز تضییع حق نمی‌کند.

وی افزود: مؤلفه دیگری که در مهیمن وجود دارد قائم بر خلقه بودن است، قائم همان قوامیت است در مباحث مربوط به خانواده نیز می‌بینید که مطرح می‌شود «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ» یعنی قیام کرده تا آن‌هایی که تحت مسئولیت او هستند را برپا بدارد و سرپا نگه دارد و منظور از مهمین بودن خدا این است که او قایم بر خلق است در مورد رزق آنها تعیین کننده، تضمین کننده، رساننده و برطرف کننده موانع روزی و در مورد زمان هم تعیین زمان و زمان حضور در این دنیا و زمان همه امور مختلف زندگی انسان همه به دست خداوند است و در مورد مدت زندگی و اینکه به چه میزان و چه مدت انسان مسئولیت در دنیا دارد همه به‌دست خداست به عبارتی اجل از پدیده مورد توجه است که نیاز به قائم به امر دارد که به‌واسطه مهمین بودن بر عهده خداست و یا قدرت انجام عمل توفیق انجام و شایستگی عمل و ثمر بخش شدن کارها همه به‌دست خداوند است و می‌دانیم که گاهی اعمال انجام شده به نتیجه نمی‌رسد و آن کسی که کار را به ثمر می‌رساند یا نمی‌رساند خداست.

پسندیده بیان کرد: در روایت است دیگران می‌خواهند نور خدا را در باد خاموش کنند و نمی‌توانند، کسی که باعث نتیجه دادن امور می‌شود خداست مانند اینکه گاهی مسلمان‌ها با توان ناچیز در برابر دشمن تا دندان مسلح پیروز می‌شدند مانند جنگ بدر و این قائم بودن خدا به‌واسطه مهمین بودن خدا رخ می‌دهد. در مورد قائم بودن به معنای مهیمن گفته شده یعنی کسی که قیام می‌کند و نسبت به اشیا با تدبیر قوامیت دارد، تا امور آن‌ها را سامان بدهد.

وی ادامه داد: برای روشن‌تر شدن موضوع می‌توان گفت وقتی به خدا می‌گوییم رقیب ناظر فقط یک معنا مورد توجه است. وقتی می‌گوییم خدا رقیب است یعنی تفتیش می‌کند اما وقتی می‌گوییم مهمین است، مراقبت در مورد رقیب مد نظر نیست بلکه مراقبتی است که در کنارش قوامیت و ایمنی‌بخشی وجود دارد، بنابراین لازم است تا ضرب این‌ها را در هم در نظر گرفت. یا به عنوان مثال دیگر در زبان عربی به دبیر کل حزب الله می‌گویند «امین‌العام» یعنی فردی که در رأس همه امور است و می‌توان به او اطمینان کرد و در رأس است و یا در کارها سمتی به عنوان هیئت امنا دارد یعنی گروهی که امین هستند و مجموعه کارها به دست آن‌هاست.

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی گفت: در مورد مهیمن بودن خدا، ترکیبی از این مفاهیم است که اول «منبع ایمنی بخش» است، دوم «قوام» است و همه کارها را می‌تواند قوامیت کند و سامان بدهد و سرپا نگه دارد و سوم حفاظت و «مراقبت» می‌کند و این مراقبت از جنس حفاظت است و از جنس تفتیش نیست، قوامیت به معنای زورگویی نیست و تدبیرگری همراه با امین بودن منبع و ایمنی بخشی است. این ترکیب ترکیبی است که از مهیمن وجود دارد.

وی افزود: در کافی آمده خدا  به‌واسطه قدرتش مهیمن است. کسی که بخواهد هیمنه و صلابتی داشته باشد نیاز به قدرت دارد تا بتواند از قوامیت حفاظت و حراست کند تا امین بودن او رخ بدهد. بنابراین مهیمن با صفت قدرت مرتبط است ولی غیر از قدرت است. در کتاب تنزیه‌الاحکام آمده «خَلق و اتقن» یعنی خداوند خلق کرد و آفرینش او متقن است و «اقام و فتهیمن» و ما نیاز داریم به کسی که زندگی ما را اینگونه سامان دهد و قوام دهد و اقدام کند.

پسندیده در پایان با اشاره به این بخش دعای مجیر «سُبْحانَک یامُؤْمِنُ، تَعالَیتَ یامُهَیمِنُ، أَجِرْنا مِنَ النَّارِ یامُجِیرُ»، اظهار کرد: گفتیم مؤمن بودن خدا یعنی امنیت بخشی خدا و مایه ایمنی از اضطراب‌ها، در مهیمن هم امنیت وجود دارد که با دو مؤلفه دیگر مخلوط شده است و دو مؤلفه دیگر امنیت و قوامیت است و مهیمن مؤمن نیست منظور از مهیمن مراقب با قوامیت است که می‌توان به او اطمینان کرد.