چگونه عقل و اراده برای عبادت توجیه می‌شوند

به گزارش ایکنا از قزوین، آیت‌الله عبدالکریم عابدینی، امام جمعه قزوین در جلسه تفسیر قرآن کریم که شب گذشته، 26 فروردین در مسجدالنبی(ص) برگزار شد، گفت: یکی از اصول قرآن کریم اصل هدایت است، قرآن کتاب هدایت است و همه آیات آن برای هدایت هستند، حتی اگر واژه هدایت در آن‌ها نباشد.

وی ادامه داد: خداوند در آیه ۸۲ سوره مائده می‌فرماید «لتجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَى ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ»، یعنی مسلماً يهوديان و كسانى را كه شرک ورزيده‏‌اند دشمن‏‌ترين مردم نسبت به مؤمنان خواهى يافت و قطعاً كسانى را كه گفتند ما نصرانى هستيم نزديک‌ترين مردم در دوستى با مؤمنان خواهى يافت زيرا برخى از آنان دانشمندان و رهبانانى‏‌اند كه تكبر نمى‌‏ورزند.

امام جمعه قزوین اظهار کرد: در این آیه واژه هدایت وجود ندارد، اما خدا در این آیه ما را به این سو هدایت می‌کند که یهودیان دشمن مسلمانان هستند، همچنین آیه‌ای که می‌فرماید شرک نورزید یا ربا نخورید نیز برای هدایت ماست. برخی زمینه هدایت شدن را در خود ضایع کرده‌اند و آمادگی هدایت ندارند، برخی نیز مستعد هدایت هستند، بنابراین خدا آدم‌هایی که شایستگی و لیاقت هدایت دارند را هدایت می‌کند، اما کسانی که با اراده خود، این شایستگی را در خود ضایع کرده‌اند، را هدایت نمی‌کند.

مشمولین هدایت خدا

نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین خاطرنشان کرد: خداوند در آیه ۳ سوره انسان فرمود «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا»، یعنی ما راه را به او نشان داديم خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس، خدا در این آیه فرموده ما انسان را هدایت کردیم و راه را به او نشان دادیم، اما سلب اختیار نکردیم و به او اراده دادیم، او می‌تواند از اراده خود حُسن استفاده یا سوءاستفاده کند.

وی گفت: اگر خدا فرمود «یُضِلُّ مَنْ یَشَاءُ وَ یَهْدِى مَنْ یَشَاءُ»، یعنی هر کس را که بخواهم هدایت می‌کنم، منظور این است خدا آنانی که انگیزه هدایت‌یابی یا عطش هدایت شدن در جانشان است را هدایت می‌کند، اما آن‌هایی که اهمیتی برای هدایت قائل نیستند، همان‌هایی هستند که لیاقت و شایستگی ندارند.

آیت‌الله عابدینی یادآور شد: خدا در آیه ۵۴ سوره نور به پیامبر(ص) فرمود که به مردم بگوید خدا و پيامبر را اطاعت كنند، اگر اطاعت كنند راه خواهند يافت و بر فرستاده خدا جز ابلاغ آشكار مأموريتى نيست، در این آیه به پیغمبر گفته شده آنانی که تو را اطاعت می‌کنند مشمول هدایت می‌شوند، پیامبر(ص) نیز فرموده «من کنت مولاه فهذا علی مولاه»، آن‌هایی که پیامبر(ص) را اطاعت کردند و امیرالمؤمنین(ع) را امام خود قرار دادند، هدایت می‌شوند. خدا در آیه ۵ سوره جمعه درباره قوم یهود فرمود «وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ»، ما قوم ستمکار را هدایت نمی‌کنیم، بنابراین ظلم مانع هدایت‌پذیری است، شرک بدترین ظلم است.

امام جمعه قزوین بیان کرد: یکی دیگر از اصول قرآن، اصل عبادت است، خداوند در آیه ۶۰ سوره مبارکه یس فرموده «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ»، یعنی ای فرزندان آدم مگر با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را نپرستيد زيرا وى دشمن آشكار شماست، خداوند در این آیه واژه بنی‌آدم را به کار برده است، پس مشخص می‌شود روی صحبتش با تمام انسان‌هاست. حتی ملت‌هایی که بویی از تمدن نبرده‌اند و ملت‌هایی که فرهنگ آن‌چنانی ندارند، در حال عبادت هستند، خدای متعال در قرآن نشان داده که پیغمبران نیامده‌اند عبادت را تأسیس کنند، بلکه پیغمبران آمده‌اند عبادت‌کنندگان را تربیت عبادی کنند.

نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین تصریح کرد: بحث ولایت و عبادت مشابه هم هستند، همه آدم‌ها عبادت می‌کنند، اما بر سر اینکه چه کسی را عبادت می‌کنند اختلاف وجود دارد، در بحث ولایت نیز همه ولایی هستند، اما اینکه چه کسی ولی آن‌هاست فرق دارد، بحث بر سر این است که ولی یک نفر خداست و ولیّ یک نفر شیطان است، بر سر این‌ها اختلاف وجود دارد.

وی افزود: خداوند در آیه ۲۵۷ سوره بقره می‌فرماید «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»، خداوند در این آیه می‌فرماید ولیّ مؤمنین خداست، خداوند پیغمبر را ولیّ مؤمنین قرار داد، پیغمبر نیز دستور داد امیرالمؤمنین(ع) ولیّ آن‌هاست، همه این ولایت‌ها به خدا و توحید ختم می‌شوند، اما کافران اولیا دارند، اولیا جمع ولیّ است، یعنی هر کس از راه برسد ولیّ کافران می‌شود.

آیت‌الله عابدینی ادامه داد: خداوند در آیه ۶۰ سوره یس می‌فرماید ای بنی‌آدم مگر شما با ما عهد و پیمان نبستید؟ عهد و پیمان یعنی فطرت من این موضوع را در پیشگاه خدا قبول کرده که فقط باید خدا را پرستید، غیر خدا و شیطان را نباید بپرستیم، خدا در سوره یس این پیمان‌نامه و سند را مقابل چشمان ما می‌گذارد، در آیه ۶۱ این سوره نیز می‌فرماید «وَأَنِ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ»، یعنی اينكه مرا بپرستيد اين است راه راست.

پیش‌نیاز عبادت

وی گفت: ما اگر بخواهیم عبادت کنیم، پیش‌نیاز لازم داریم، پیش‌نیاز عبادت این است که به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که چه کسی را باید عبادت کنیم، چگونه و چرا باید عبادت کنیم؟ فایده عبادت چیست؟ یک سری سؤال کلیدی وجود دارد که باید پاسخ داده شوند تا ما برای عبادت آماده شویم، ما آدم هستیم، اراده و عقل داریم، باید عقل و اراده ما برای عبادت توجیه شوند.

امام جمعه قزوین تصریح کرد: برای مثال وقتی به تشنه‌ای می‌گوییم آب بنوش، سؤال نمی‌پرسد که چرا باید آب بنوشد، چون این نیاز تشنگی را در خود احساس می‌کند و از نوشیدن آب استقبال می‌کند، عبادت نیز همین‌طور است، خداوند می‌فرماید من در ذات آدم‌ها هدایت‌یابی و عبادت کردن را قرار داده‌ام، یعنی فطرت هر انسانی به صورت مختصر عبادت را می‌داند و عطش و علاقه نسبت به عبادت دارد، پیغمبران آمده‌اند چگونگی عبادت را به ما بگویند.

وی یادآور شد: خداوند در آیه ۳۶ سوره نحل از زبان رسولش می‌فرماید «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ»، خداوند در این آیه می‌فرماید ما در هر امتی رسول فرستادیم تا به مردم بگویند فقط خدا را عبادت کنید و از طاغوت اجتناب کنید، یک عده هدایت شدند و فقط عبادت کردند، یک عده هم به‌جای هدایت، ضلالت را انتخاب کردند.

نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین اظهار کرد: در آیات ۸ به بعد سوره طه حقیقتی به موسی(ع) وحی شد که ما به‌عنوان پیش‌نیاز عبادت به آن احتیاج داریم، در این آیات خداوند به موسی(ع) گفت فقط من خدا هستم و غیر از من هیچ‌کس حق الوهیت ندارد، تو باید فقط مرا عبادت کنی و حق تسلیم در مقابل هیچ موجودی را نداری، برای عبادتم باید نماز را اقامه کنی، بنابراین در این آیات پاسخ به سؤالات پیش‌نیاز عبادت داده شده است.

عالم همه اسم خداست

وی بیان کرد: قرآن با سوره حمد و سوره حمد نیز با جمله «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز شده است، این جمله آکنده از اعتقادات است، عالم همه اسم خداست، الله جمیع صفات الهی است، اگر کلمه الله را بفهمیم، توحید و معرفت ما نسبت به اسماءالله کامل می‌شود، الرحمن نیز بعد از الله جامع‌ترین نام خداست، سپس الرحیم بیان شده است، این‌ها همه اعتقادات هستند. در آیات بعدی نیز «الحمدلله رب العالمین»، «الرحمن الرحیم» و «مالک یوم الدین» آمده است، این چند جمله در سوره مبارکه حمد یک بسته کامل اعتقادی مبدأ، معاد، نبوت، رسالت و وحی است.

آیت‌الله عابدینی گفت: علامه شهید مطهری فرمود چند سؤال وجود دارد که می‌توان گفت این‌ها سؤالات بین‌المللی است و همه آدم‌های دنیا این سؤالات را دارند، هر آدمی در دنیا می‌گوید من از کجا آمده‌ام، چه کسی مرا به این دنیا آورده است، من چگونه باید در این دنیا زندگی کنم و بعد از این دنیا به کجا خواهم رفت؟ این‌ها سؤالات بین‌المللی هستند و ربطی به مسلمان و غیرمسلمان ندارند.

امام جمعه قزوین خاطرنشان کرد: در دنیا نمی‌توان مکتب و آئینی را یافت که جواب قابل قبول و درستی به این سؤالات داده باشد که مورد پسند عقل و فطرت باشد، اما دین ما در سوره حمد به این سؤالات جواب داده است، می‌توان گفت سوره حمد اجمال قرآن است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: خدا وقتی در سوره حمد به این سؤالات پاسخ می‌دهد، ما خود به خود با همه وجودمان جواب می‌دهیم که «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ، اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ، صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ»، یعنی خدایا وقتی تو چنین پروردگار و معبودی هستی، من نیز چنین عبد و بنده‌ای هستم، وقتی به این سؤالات پاسخ داده می‌شود انسان آن‌چنان آماده عبادت می‌شود که عبادت از وجودش می‌جوشد.