خنده کوتاه و گریه بسیار برای کافران

۳۶۵ روز در صحبت قرآن نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین منتشر شده است.

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌‎هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. نود و سومین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «خنده کوتاه و گریه بسیار برای کافران» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَلْيَبْكُوا كَثِيرًا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ﴿توبه ۸۲﴾

پس ایشان باید اندکی بخندند و بسیار بگریند به مکافات آنچه به دست خود کسب کرده‌اند.

خنده و گریه کنایه خوشبختی و بدبختی است و هر خردمندی می‌پذیرد که بهتر است رنج کوتاهی را تحمل کرد و از شادی و خوشبختی بی‌پایان برخوردار شد تا آنکه آدمی به غفلت دوران کوتاهی خنده مستانه کند و از آن پس عمری محروم و در رنج و محنت باشد و در فراق مطلوبات خود که توان به دست آوردنش را از دست داده بگرید. این آیه اشاره به کافران دارد که به سبب غفلت و پیروی هواهای نفسانی زمانی کوتاه می‌خندند اما باید در انتظار گریه‌های بسیار باشند و شک نیست که برای به دست آوردن خنده پایدار باید رنج‌ها و گریه‌های کوتاه مدت را از سر گذرانید و بدون آن گریه شخص شایسته خنده‌های پایدار نخواهد بود:

چو بی‌گریه نشاید بود خندان
وزین خنده نشاید بست دندان
بیاموزم تو را گر کار بندی
که بی‌گریه زمانی خویش بخندی
چو خندان گردی از فرخنده فالی
بخندان تنگدستی را به مالی (نظامی، خسرو و شیرین)

مقصود نظامی این است که از خنده بی‌گریه که شادی حقیقی است نمی‌توان چشم فروبست. از این رو باید گریه‌ها و سختی‌های راه رسیدن به خنده را تحمل نمود.

بعضی از مدعیان دین و دیانت را چنین در خاطر آمده است که مومن بهتر است بیشتر بگرید و کمتر بخندد و به آیه حاضر استناد می‌کنند در حالی که این آیه قطعا اشاره به کافران دارد و گریستن به معنی غمگین و محزون بودن شان مومن نیست بلکه نشان ایمان خنده و شادی است چنانکه در حدیث نبوی آمده است «المومن هُش بُش یَسام» و در قرآن نیز مکرر آمده است که اهل ایمان و پرهیزگاران از خوف و حزن آسوده‌اند.

چون به آزادی نبوت هادی است
مومنان را از نبوت شادی است
ای گروه مومنان شادی کنید
همچو سرو و سوسن آزادی کنید (مثنوی)

سلام و صلوات رسول بر امت مانند صلوات عامه مردمان بر رسول لفظ و عبارت نیست بلکه مانند صلوات خداست بر مردمان(احزاب43) و آن هدایت از ظلمت است به نور و از غم به شادی و از اسارت به آزادی و کاش که صلوات ما نیز جانی و معنایی می‌یافت و به کاری بدل می‌شد.