«تنهایی معنوی» انسان هنگام مرگ بیشتر می‌شود
استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: بالاترین غم زمانی است که انسان ببیند خودش و عملش تنها هستند و هیچ کسی را ندارد؛ ما در موقعیت‌های مرزی این حس را تجربه می‌کنیم. تنهایی معنوی هنگام مرگ افزایش پیدا می‌کند و انسان می‌پرسد من چه‌کار کردم.
به گزارش ایکنا از قزوین، مسعود جان‌بزرگی، استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در وبینار تحلیل روانشناختی دعای ابوحمزه ثمالی که شب گذشته، 8 اردیبهشت به همت گروه درمان چندبعدی معنوی خداسو از مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی طلیعه سلامت برگزار شد، اظهار کرد: امام سجاد (ع) ما را وارد فضایی کردند که چگونه دعا را آغاز کنیم، امام حرکت را از آخر مسیر شروع کردند و با این حرکت هوشمندانه و روانشناسانه آخر مسیر را تصور می‌کنیم.
وی ادامه داد: روانشناسان می‌گویند اگر می‌خواهید ارتباطی را درست مدیریت کنید ببینید چگونه می‌خواهید از آن خارج شوید؛ چگونه می‌خواهید خداحافظی کنید تا نوع سلام کردن را تنظیم کنید. امام سجاد (ع) با امامت خود ما را هدایت می‌کنند و در دعا متوجه می‌شویم که همه می‌توانند به امام سجاد (ع) تأسی کنند. از بزرگان نقل شده است امام حسین (ع) زیر تیغه شمشیر دست از امامت برنداشتند و تا آخرین ثانیه‌ها به رسالت خود عمل کردند.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: روانشناسان 2 مفهوم «تنهایی» و «مرگ» را برای سلامتی انسان بسیار ضروری می‌دانند؛ این 2 مفهوم به‌عنوان مفاهیم غایی زندگی شناخته می‌شوند؛ وقتی با یک عامل تهدید کننده به مرز زندگی نزدیک می‌شویم و آن را تجربه می‌کنیم متوجه می‌شویم مرگ مسیر غیرارادی است و روزی از این دنیا کوچ خواهیم کرد، کسی از آن مصون نیست و باور و ارتباط با آن بسیار سخت است.
وی بیان کرد: به رغم یقین داشتن به مرگ ما با رسیدن به این مفاهیم حالت دفاعی می‌گیریم و در هنگام از دست دادن عزیزان خود خطاب به خداوند می‌گوییم چرا عزیزمان را از ما گرفته است. این تلاشی برای بقاست؛ گاهی معنای بقا را اشتباه می‌گیریم چون مرگ ما را با زندگی ارتباط می‌دهد اگر تصور کنیم روزی این دنیا را ترک خواهیم کرد حتماً با زندگی ارتباط خواهیم گرفت.
بیشتر بخوانید:
- تمامیت، عمومیت و کمال؛ سه ویژگی رحمت خدا
- «دعا» سیستم روانی انسان را متعادل می‌کند
- جراحی معنوی با دعای ابوحمزه ثمالی
جان‌بزرگی تصریح کرد: محققان خارجی بر روی افرادی که مرده و سپس زنده شدند تحقیق کردند و به این نتیجه رسیدند زمانی که آن‌ها به زندگی برگشتند سخنانشان شبیه به هم بوده و تنها به کمک دیگران و عدم انتقام رغبت دارند بنابراین به معنای واقعی با زندگی ارتباط برقرار کردند.
تنهایی عاطفی چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
وی با بیان اینکه «تنهایی» یکی از مفاهیم مرزی زندگی است، تشریح کرد: «تنهایی» با احساس تنهایی تفاوت دارد، همه انسان‌ها تنها هستند و تنهایی بخشی از وجود ماست. از ابتدای زندگی بزرگ‌ترین ترس ما تنهایی بوده و این مفهوم ما را رنج داده است؛ تنهایی انواع مختلفی دارد که از آن‌ها می‌توانیم به تنهایی وجودی و تنهایی عاطفی اشاره کنیم. تنهایی وجودی تنهایی است که موجب می‌شود از اطرافیان فاصله گرفته و نفس خود را محاسبه کنیم در روایات آمده است که بعد از نماز عشا برای تنهایی خود وقت بگذارید و ببینید در روز چه کارهایی انجام دادید.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: تنهایی عاطفی نیز زمانی اتفاق می‌افتد که با یک مجموعه ارتباط عاطفی برقرار کرده و روی یک رابطه سرمایه‌گذاری می‌کنید، روانشناسان می‌گویند هرچه در رابطه انسانی سرمایه‌گذاری بیشتری کنید به همان میزان ترس از تنهایی نیز بیشتر می‌شود و ضربه‌های عاطفی که انسان می‌خورد موجب افسردگی او شده و یا حتی ممکن است او را تا مرز خودکشی نیز برساند و اغلب همه این وضعیت را تجربه می‌کنیم.
وی به فراز 38 دعای ابوحمزه ثمالی اشاره و بیان کرد: «وَاَدِمْ لی ما بِهِ سَتَرْتَنی وَارْحَمْنی صَریعاً عَلَی الْفِراشِ تُقَلِّبُنی اَیدی اَحِبَّتی وَتَفَضَّلْ عَلَی مَمْدوُداً عَلَی الْمُغْتَسَلِ یقَلِّبُنی صالِحُ جیرَتی وَتَحَنَّنْ عَلَی مَحْموُلاً قَدْ تَناوَلَ الاَْقْرِبآءُ اَطْرافَ جَنازَتی وَجُدْ عَلَی مَنْقوُلاً قَدْ نَزَلْتُ بِک وَحیداً فی حُفْرَتی وَارْحَمْ فی ذلِک الْبَیتِ الْجَدیدِ غُرْبَتی حَتّی لا اَسْتَاْنِسَ بِغَیرِک؛ و ادامه بده برایم آنچه را که بدان مرا پوشاندی و در آن حال که در بستر مرگ افتاده و دست‌های یاران مرا به این سو و آن سو کنند بر من رحم کن و در آن حال که روی سنگ غسالخانه دراز کشیده‌ام و همسایگان شایسته‌ام به اینطرف و آنطرف می‌گردانند بر من تفضل کن و هنگامی که خویشان اطراف جنازه‌ام را بر دوش گرفته‌اند با من مهربانی فرما وهنگامی که تک و تنها در میان گودال قبر بر تو وارد شوم بر من بخشش کن و به غربت من در آن خانه تازه و نو رحم کن به‌طوری که به‌جز تو انس نگیرم»
جان‌بزرگی ادامه داد: امام سجاد (ع) در این قسمت از دعا فرآیندی را برای ما توصیف می‌کنند که مسیر حرکتی ما در زندگی چگونه باید باشد؛ گاهی انسان‌ها به اشتباه خدا را به‌خاطر ارتباطات عاطفی کنار می‌گذارند و می‌گویند برای تو کاری نداشت که رابطه را حفظ کنی.
وی اظهار کرد: امام سجاد (ع) نکته‌ای را مطرح می‌کنند که ما در فرآیندی تنها با عمل‌مان هستیم و هیچ کس دیگری نیست، این تنهایی، از نوع تنهایی معنوی است که در این موقعیت من و عمل مهم هستیم؛ اگرمن، عملم و خدا با هم باشیم تنهایی یک معنا خواهد داشت و اگر بدون خدا باشیم احساس غمگینی و تهی بودن به ما دست می‌دهد.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: بالاترین غم زمانی است که انسان ببیند خودش و عملش تنها هستند و هیچ کسی را ندارد؛ ما در موقعیت‌های مرزی این حس را تجربه می‌کنیم. تنهایی معنوی هنگام مرگ افزایش پیدا می‌کند و انسان می‌پرسد من چه‌کار کردم.
وی به آیه 4 سوره حدید اشاره کرد و گفت: در این آیه آمده است «هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیامٍ ثُمَّ اسْتَوَیٰ عَلَی الْعَرْشِ یعْلَمُ مَا یلِجُ فِی الْأَرْضِ وَمَا یخْرُجُ مِنْهَا وَمَا ینْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَمَا یعْرُجُ فی‌ها وَهُوَ مَعَکمْ أَینَ مَا کنْتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ؛ اوست خدایی که آسمان‌ها و زمین را در شش روز (و شش مرتبه کلی ظهور وجود) بیافرید آن‌گاه بر عرش (تدبیر عالم) قرار گرفت، او هر چه در زمین فرو رود و هر چه از آن برآید و آنچه از آسمان نازل شود و آنچه به آن بالا رود همه را می‌داند و هر کجا باشید او با شماست و خدا به هر چه کنید بیناست». وقتی که خدا همیشه با ماست و ارزش وجودی ما به او وابسته است بی‌عقلی است که از او روی برگردانده و جای دیگری برویم.
جان‌بزرگی مطرح کرد: امام سجاد (ع) در این قسمت از دعا اشاره دارند عملم، من را به تو نزدیک نکرد اما تو می‌توانی به من نزدیک شوی. عمل ما نمی‌تواند ما را از تنهایی نجات دهد فقط خدا می‌تواند به ما نزدیک شود و به روش‌های مختلف با نعمت و رحمت بنده را به سوی خود دعوت کند.
اثر عفونی «کینه» بر سیستم روانی
وی اشاره کرد: امام سجاد (ع) می‌فرمایند یاد مرگ، احساس تنهایی و رها کردن زندگی را بالا می‌آورد. به نظر می‌رسد اگر در مسیر درست قرار گیریم زندگی آسان می‌شود اما مسیر درست را باید از ائمه (ع) بیاموزیم. زندگی ارزش رنجش کسی را ندارد و نمی‌ارزد کینه در دل داشته باشیم چون کینه سیستم روانی را عفونی می‌کند.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه توضیح داد: یک لحظه چشمان خود را روی هم بگذاریم و تصور کنیم لحظه مرگ ما فرا رسیده و در حال جان دادن هستیم و عزیزان ما اطراف ما هستند و ما دنیا را ترک می‌کنیم و دست ما کوتاه است؛ وقتی در بستر مرگ افتادیم کسانی که ما را دوست دارند تلاش می‌کنند تا با ما ارتباط برقرار کنند اما نمی‌شود. تصور کنید در غسالخانه ما را می‌شویند اما هیچ عملی نمی‌توانیم انجام دهیم؛ تصور کنید پیکر ما توسط بستگان که سرمایه‌گذاری عاطفی با آنان داشتیم حمل می‌شود؛ تصور اینکه ما را در قبر بگذارند و در تنگنای لحد قرار دهند و خاک بریزند دشوار است؛ اینجاست که سرمایه‌های عاطفی برداشته می‌شود و حالا ما و خدا هستیم و قبری که به آن عادت نداریم. در این قسمت از دعا امام سجاد (ع) می‌گویند که خدایا فقط تو هستی که می‌توانی به دادم برسی.
تصور صحنه‌های مرگ موجب غم می‌شود
وی اضافه کرد: تصور این صحنه‌ها موجب می‌شود احساس غم عجیبی در دل بنشیند؛ حال اگر بمیریم و دوباره به زندگی بازگردیم چه کارهایی را انجام خواهیم داد و به چه کارهایی تمایل نخواهیم داشت.
جان‌بزرگی بیان کرد: در دعای اول امام سجاد (ع) خطاب به خداوند می‌فرمایند «ما را نسوزان، کمک کن به‌واسطه اعمال خود نسوزیم» در دعای دوم نیز می‌گویند اگر من را رها کنی هلاک می‌شوم، اگر تو در خانه جدید با من باشی خیالم راحت است.
وی خاطرنشان کرد: در آیات قرآن کریم آمده است در دنیا از خدا روی برنگردانید چون پس از مرگ خدا از شما روی برمی‌گرداند، اگر در دنیا با خداوند حرف نزنید آنجا نیز خداوند با شما حرف نمی‌زند؛ حرف زدن با خدا در دنیا سرشار از سود است اگر سخن نگوییم به خود ضرر زده‌ایم. امام سجاد (ع) می‌گویند خدایا کمک کن، خدایا آنجایی که همه من را رها می‌کنند تو من را رها نکن.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه متذکر شد: خداوند می‌گوید اگر همه دنیا جمع شوند تا بین 2 قلب پیوند برقرار کنند نخواهند توانست چون من باید قلب آنان را پیوند بزنم، در آیه ۲۱ سوره روم آمده است «وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنْفُسِکمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکنُوا إِلَیهَا وَجَعَلَ بَینَکمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَٰلِک لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَکرُونَ؛ و باز یکی از آیات (لطف) او آن است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید که در کنار او آرامش یافته و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار فرمود. در این امر نیز برای مردم بافکرت ادله‌ای (از علم و حکمت حق) آشکار است». محبت بین همسران و محبت بین انسان‌ها ناشی از محبت خداست اگر خداوند نباشد نمی‌توانیم عشق را درک کنیم.
جان‌بزرگی در پایان سخنانش گفت: امام سجاد (ع) ما را با صحنه واقعی زندگی مواجه می‌کنند بهتر است این فراز از دعا را چند بار در تنهایی با خود زمزمه کنیم، با کسی سخن نگوییم و با خود خلوت کنیم.
انتهای پیام
